VERDWENEN ERFGOED
Jan Willemsen en enkele van zijn tekeningen.
Als kleine jongen al kon de Nijmeegse Jan Willemsen
verbazend goed tekenen. En later op de kweekschool in
Arnhem kreeg hij van zijn tekenleraar zelfs te horen dat die
de jonge student tot zijn spijt niet veel meer te leren had op
kunstzinnig gebied: Jan was een natuurtalent. Maar daar
heeft hij nooit mee te koop gelopen, vertelt echtgenote Ria
(71) over haar in 2006 overleden echtgenoot. Jan en Ria
leerden elkaar kennen toen ze beiden 15 jaar oud waren.
Jan ging naar de hbs in Arnhem en Ria naar Schoevers
in haar woonplaats Nijmegen. Toen ze 22 jaar waren
besloten ze te trouwen omdat ze dan voor een huurhuis
in aanmerking kwamen. Jan vond een baan als leraar in
Vlaardingen en ze verhuisden. Ria ging vervolgens aan de
slag bij Verolme.
WAT ER NIET MEER WAS
Toch was Vlaardingen niet de stad waar het echtpaar
zou blijven wonen. Ria: 'De Achterhoek, de omgeving
van Zutphen met zijn rust en rivier trokken ons.' Toen Jan
een baan in Zutphen kon krijgen, verhuisden ze opnieuw.
Een van de eerste dingen die Jan deed, was een oude
plattegrond van Zutphen aanschaffen. 'Jan was altijd al heel
erg geïnteresseerd in geschiedenis en op die kaart zag hij
pas goed hoeveel historische plekken er waren in Zutphen.'
Hier kon hij zijn tekentalent volop ontplooien. Ria: 'Maar Jan
was vooral geïnteresseerd in wat er niet meer was, zoals de
talrijke stadspoorten die waren verdwenen.'
BERKELPOORTEN
Als vestingstad had Zutphen ooit een groot aantal
poorten en verdedigingswerken. Sinds het ontstaan van
de stad als vesting in de dertiende eeuw werden poorten
versterkt, vergroot of vervangen. Zo stamden de oudste
binnenpoorten uit de vroege middeleeuwen en waren
ze opgenomen in de eerste ommuring van de oude
stad. Nadat de grafelijke nederzetting aan de overkant
van de Berkel - de Nieuwstad - bestuurlijk bij de oude
binnenstad werd getrokken, ontstond de behoefte aan
een nieuwe stenen ommuring rond de beide stadsdelen
met twee waterpoorten, want de Berkel stroomde de
stad in en moest er ook weer uit. Jan tekende een van
die Berkelpoorten zoals die er omstreeks 1750 uit moet
hebben gezien. De eeuw daarvoor had Zutphen een nieuwe
versterking van aarden wallen, brede grachten en nieuwe
buitenpoorten gekregen, zoals de Laerbuitenpoorte en de
Spittaelbuitenpoorte (beide door Jan getekend volgens de
situatie van omstreeks 1875).
BOUWWERKEN TOT LEVEN
Voordat Jan aan zo'n tekening begon, maakte hij foto's en
zat soms hele dagen in het Zutphense archief om onderzoek
te doen naar de al dan niet verdwenen bouwwerken. Maar
het waren toch vooral de verdwenen stadspoorten die zijn
belangstelling trokken. Aan het einde van de negentiende
eeuw werd de vesting Zutphen opgeheven en werden ten
32
