VERBORGEN ERFGOED
MOEDERS VAN HET RONDEEL
TEKST SANDER GROOTENDORST
FOTOGRAFIE BERTHIL VAN DEN BRINK
Kaart van Joan Blaeu (1649) met het klooster Rondeel binnen de muren
nabij de Berkelpoort en het grotere Agnietenconvent daaronder.
(Beeld: Regionaal Archief Zutphen)
Armenhage verwijzen daar nog naar.
De eerste bakstenen stadsmuur van Zutphen werd in
de dertiende eeuw gebouwd langs de Molenbeek, die
later weer Berkel ging heten - in wezen een destijds
gegraven aftakking van de rivier. De centrale poort in die
(noordelijke) stadsmuur was de Engepoort. Aan het begin
van de Turfstraat is de locatie daarvan tegenwoordig in
het plaveisel aangegeven. Aan de ene kant, waar het
nu Rozengracht heet, werd de oude tufstenen toren 'De
Apenstert' in de nieuwe muur opgenomen. De archeologen
gaan ervan uit dat aan de andere kant van de muur een
nieuwe toren is gebouwd: 'Dat Rondeel'.
Door de fusie van de oude stad met de Nieuwstad in
1312 verloor de muur haar betekenis. De Apenstert
werd stadsgevangenis en het Rondeel klooster. In 1334
vestigden twaalf zusters, bekend als 'de moeders van het
Rondeel', zich in de toren, of in een gebouw ertegenaan.
Het kloosterterrein groeide en besloeg na enige tijd het
Hagepoortplein zoals we dat nu kennen, tot aan de Berkel.
De muur die het terrein omzoomde is bij archeologisch
onderzoek langs de Berkel in 2018 teruggevonden. In het
archief is klooster Rondeel maar spaarzaam aanwezig. Te
lezen valt onder meer dat op de stichtingsdatum,
14 februari 1334, Alfardus Martini het huis en de gronden
erbij overdroeg aan enkele 'juffers', die vrijwillig hadden
gekozen voor een arm bestaan. Tijdens de reformatie liet
het stadsbestuur het klooster sluiten. Er was in 1556 nog
maar één zuster over.
WEESHUIS OP HET KLOOSTER
Pas in 1664 blies de stad 'De Hagen' weer nieuw leven
in met het besluit het Burgerweeshuis van 's-Gravenhof
te verplaatsen naar het kloosterterrein: het terrein dat nu
tot monument is verklaard. Het werd gebouwd aan het
Rijkenhage bij de Berkelbrug.
Toen dit pand na twee eeuwen niet meer aan de
toenmalige eisen van huisvesting voldeed, is het in neo-
classisistische stijl herbouwd. Al die tijd beschikte het over
een grote historische tuin. In de jaren erna werd de oude
vestingwal, die geen nut meer had, geheel van nieuwbouw
voorzien. Het Hagepoortje werd gesloopt. Alleen een
klein deel van de oude stadsmuur bleef gespaard. In de
eeuw van de romantiek gold een ruïne als attractie, die
bezoekers naar Zutphen lokte.
Het weeshuis werd opgeheven omdat het aantal wezen
gestaag was gedaald. De gemeente kocht het complex
in 1895 aan om het te verhuren aan het Departement
van Koloniën. Het huis deed tot ver in de twintigste eeuw
41
