GEVRAAGD: MEER VAKMENSEN (M/V)
Pieter van der Ploeg
Iedereen die Zutphen kent, weet dat dit een van de meest monumentenrijke gemeenten in
Nederland is. Als ik door de stad loop door de Lange Hofstraat, over het Kerkhof en langs de
Boompjeswal raak ik elke keer weer onder de indruk van al het versteende fraais. Elk huis
of winkel is een beschermd monument of staat wel naast een. Die beschermde status van
Gemeentelijk- of Rijksmonument zorgt er voor dat dit culturele erfgoed in stand blijft en dus
behouden wordt voor de volgende generaties. Eigenaren kunnen niet zomaar van alles doen
aan hun pand: elke verbouwing of aanpassing wordt vooraf getoetst en beoordeeld door een
commissie van wijze dames en heren. En dat is soms maar goed ook.
Door het Klimaatakkoord van Parijs, het SER-energieakkoord en het nieuwe Klimaatakkoord
in wording, zullen alle Nederlandse woningen straks aan scherpe eisen moeten voldoen op
het gebied van energie en duurzaamheid. Het energiegebruik zal omlaag moeten en we
zullen afscheid moeten nemen van het aardgas. In 2050 moet heel Nederland klimaatneutraal
zijn. Daarom mogen er geen broeikasgassen zoals koolstofdioxide (CO2), dat ontstaat bij
de verbranding van aardgas, meer in de lucht vrijkomen. De huizen moeten al een tijdje aan
bepaalde regels voldoen. Zo moet elke woning een energielabel hebben. Monumenten zijn tot op
heden vrijgesteld van een energielabel. Dat zal straks veranderen. Ook voor monumenten zal op
een gegeven moment aangetoond moeten worden hoe duurzaam het is.
Afgesproken is dat, in aanloop naar 2050, in 2030 al de helft van de broeikasgassen verminderd
moet zijn. Dat is over bijna tien jaar! Het verduurzamen van een 'gewone' bestaande woning
naar een aardgasvrije woning is een hele ingreep: isoleren, andere verwarmingsinstallatie, niet
meer koken op gas etc. Voor monumenten is dit helemaal een opgave. Dit is specialistenwerk.
Het vraagt bekwame vakmensen die niet alleen goed kunnen timmeren en metselen, maar
ook oog hebben voor het grotere geheel. Hoe je moet isoleren zonder vochtproblemen te
veroorzaken, welke soort spijkers je moet gebruiken bij zinkwerk etc. Om maar niet te spreken
over nieuwe technologieën zoals warmtepompen en infraroodstralers.
Zutphen telt ongeveer 900 monumenten en 21.000 woningen. Als voor 2030 de monumenten en
de woningen aangepakt gaan worden, is dat elk jaar 2.100 woningen en 90 monumenten! Dat
betekent dat dan bijna elke week twee monumenten en veertig woningen grondig onder handen
worden genomen.
Is het aanpakken van een woning nog enigszins te standaardiseren, een monument is uniek. Elk
monument vraag een aparte insteek. Het vraagt improvisatie, inzicht en kennis van bekwame
doeners, die ook denken tegelijk. Ik ken verschillende van die echte vakmensen in en rond
Zutphen. Maar ik weet ook dat het er niet genoeg zijn om deze enorme klus te klaren. Als
we onze monumenten willen behouden, zullen er meer restaurateurs moeten komen. Teveel
wordt nog neergekeken op de technische vakopleidingen. Het aanbod van leerlingen voor de
vakopleidingen blijft daarom ver achter bij de vraag. Daar moet verandering in komen. Geef de
middelbare schoolverlaters een kans om meteen aan de slag te gaan. Maak het vakmanschap
weer aantrekkelijk. Ik pleit daarom voor het weer instellen van de gilden met meesters en
gezellen. Laat de ervaren vakman zijn kennis overdragen aan de junior, die zo al doende kan
leren en tegelijk verdienen. Zutphen heeft genoeg bekwame aannemers en monumenten
om als leerschool te fungeren voor de nieuwe generatie vakmensen. Maak van Zutphen een
ambachtsstad waar vakmanschap weer toekomst krijgt. Een mooiere leerplek bestaat er niet!
Pieter van der Ploeg is strateeg bij Alliander, Zutphenaar
en voorzitter Stichting Bescherming Stadsschoon Zutphen