JAARVERSLAG BOUWHiSTORiSCH ONDERZOEK 2016
functie verloren en vrij kwamen voor herverkaveling en
ontwikkeling. Net ten noorden van het Bourgonjebolwerk,
tussen de IJssel en de Nieuwe Haven, was een goede
bouwlocatie voor de gemeentelijke gasfabriek die daar tussen
1855 en 1860 werd gerealiseerd.
Rond 1880 werden de Kattenhaven en de Nieuwe Haven
gedempt, zodat de gasfabriek richting de oude binnenstad
kon uitbreiden. Zo werden op de vrijkomende gronden een
nieuwe gashouder en diverse dienstgebouwen gerealiseerd
Elders op het terrein werd in 1891 een nieuw zuiverhuis
opgeleverd en haaks op dat gebouw werd in 1900 een
bestaand zuiverhuis gesloopt ten behoeve van een nieuwe
stokerij.
De gasfabriek verhuisde in 1905 naar een locatie aan de
Marsweg, waarbij de gashouders werden afgebroken en op
de nieuwe locatie weer werden opgebouwd. Ook de inrichting
en installaties gingen mee naar de nieuwe locatie.
Na de verhuizing van de gasfabriek werd het vrijgekomen
terrein in 1908 opnieuw ingericht en verkaveld. Onderdeel
van de herinrichting was de aanleg van twee nieuwe straten:
de (verlengde) Kuiperstraat en de Kattenhavenstraat.
Het zuiverhuis uit 1891 en de stokerij van de gasfabriek
waren toen nog relatief nieuw en werden opgenomen in de
nieuwe verkaveling. De in 1901 opgeleverde stokerij kwam
bijvoorbeeld met de zuidgevel in de rooilijn van de nieuw
aangelegde, verlengde Kuiperstraat te staan.
Omdat het bedrijf pas enkele jaren later het nog bestaande
pakhuis Kuiperstraat 70 liet bouwen, is het goed mogelijk dat
toen pas de Kattenhavenstraat werd aangelegd.
Brinkmann Niemeijer
Het bedrijf Brinkmann Niemeijer begon in 1828 toen Peter
Wilhelm Brinkmann een klein bedrijfje in producten voor
de agrarische sector startte in Zutphen aan de Nieuwstad.
In 1857 nam zoon Johan het bedrijf over van zijn vader.
In 1884 begint Heiko Niemeijer uit Groningen eveneens
aan de Nieuwstad een winkel in ijzerwaren. De onderlinge
concurrentie wordt in de kiem gesmoord met een huwelijk,
want in 1887 trouwt hij met de dochter van Johan Brinkmann,
waarop drie jaar later de NV Brinkmann Niemeijer wordt
opgericht
Het bedrijf breidt zich in de jaren rond 1900 uit en
transformeert van detailhandel tot een groothandel in
onder meer staal, landbouwmachines en Amerikaanse
windmotors. In de loop der twintigste eeuw worden her en
der in het land vestigingen opgericht, voornamelijk voor
het bedienen van de agrarische sector. In 1946 worden
door de oorlog beschadigde vestigingen opgeheven en
De Zutphensegasfabriek omstreeks 1890. Ter hoogte van de lage
bebouwing rechts van de boom zou de Verlengde Kuiperstraat
aangelegd worden. Collectie Stedelijke Musea
Overzicht uit 1900 van het gasfabriekterrein dat in geel is
weergegeven. Roze gemarkeerd zijn percelen die door de gemeente
Zutphen werden verkocht ten behoeve van de uitbreiding van de
gasfabriek. Van verplaatsen van de fabriek was toen nog geen sprake.
(Collectie bouwtekeningen RAZ
i n.
-
Meer gedetailleerde plattegrond van het oude gasfabriekterrein uit
1891. Hierop in oker het naderhand aangelegde stratenverloop, in
donkerrood de bebouwing die na vertrek van de fabriek behouden
bleef, in rood het onderzochte deel van het pand van Brinkmann
Niemeijer (plattegrond overgenomen uit Oldenmenger 2007,
bewerking auteur).
