Een unieke klok
Volledige restauratie
DE OUDEBORNHOF
Huize Borro, het hoofdgebouw op het Oude
Bornhof waar de klok hangt, dank zijn naam aan
kanunnik Borro, die in dienst was van de Sint-
Walburgiskerk. Kort voor 1320 kocht hij een stuk
grond met een huis tussen de Zaadmarkt, de latere
Bornhovestraat en de Schupstoel. In 1320 stelde
Borro een testament op waarin hij dit huis en het
hofje vermaakte aan de armen en behoeftigen. Ook
liet hij opnemen dat het beheer van huis en hof was
opgedragen aan het bestuur van de stad Zutphen
en dat het eigendom nooit mocht worden verkocht.
Na zijn dood trad zijn wilsbeschikking automatisch
in werking en bood zijn erfenis eeuwenlang
onderdak aan arme Zutphenaren.
werden aangetroffen, waren in slechte staat en onbruikbaar
geworden. Net als de restanten van de grote maanschijf, die
zichtbaar hadden geleden onder wisselende weersomstandigheden.
Gelukkig bood de originele wijzerplaat voldoende aanwijzingen
over het oorspronkelijk uiterlijk en de ontbrekende mechanische
constructie. Mede vanwege de kosten werd besloten om de
wijzerplaat te kopiëren en het maanvenster dicht te maken met
een vaste maanschijf erachter. De datumwijzer werd weggelaten
om verwarring met de minuutwijzer te voorkomen en om dezelfde
reden werden de 31 datumcijfers niet in de geschulpte rand
aangebracht. Zo zou het altijd mogelijk zijn om later alsnog een
draaiende maanschijf en datumaanwijzer aan te brengen.
De klok aan de Oude Bornhof was echter niet zomaar een klok.
De maan en datumwijzing maakten de klok dermate uniek
dat extra zorg en aandacht gerechtvaardigd waren. Al bleef het
raadselachtig hoe en waarom de klok juist op de Oude Bornhof
terecht is gekomen. In een aantal grote Europese steden zijn als
statussymbool gecompliceerde uurwerken met astronomische
aanwijzingen en bewegende figuren te vinden. Maar niet zoals
hier in Zutphen in een besloten ho^e met vermoedelijk alleen een
praktisch doel. Spaander: 'Dat een uurwerk was uitgerust met een
datum en een maanstand was indertijd voor staande klokken die
binnenshuis stonden, zeker niet ongebruikelijk. Het af kunnen
lezen van de maanstand was immers belangrijk voor hen die
er in het donker nog op uit moesten omdat er destijds amper
openbare verlichting was. Maar vanwege de kwetsbaarheid van
het mechaniek werd dit voor klokken buiten niet of nauwelijks
toegepast. Voor openbare uurwerken was het juist gebruikelijk dat
ze een slagwerk hadden zodat je in het donker kon horen hoe laat
het was. En dat heeft de klok op het Oude Bornhof juist weer niet.'
2009 opnieuw de opdracht om de reconstructie van de klok uit
te voeren. Ditmaal compleet. Daarvoor moesten de wijzerplaten
opnieuw onderzocht worden. Daarbij stuitte hij echter op
een probleem, want de wijzerplaten bleken niet meer in het
museumdepot te staan. Na een zoektocht werden ze uiteindelijk
in een schuurtje van het Nieuwe Bornhof terug gevonden. Aan
de hand van de nog aanwezige sporen en losse onderdelen op
deze wijzerplaten kon Spaander het ontbrekende raderwerk exact
berekenen en op tekening laten zetten. Vanwege de kwetsbaarheid
werden de nieuwe onderdelen bijgemaakt van duurzame
materialen die goed bestand zijn tegen weersinvloeden. André
Bossenbroek van Care Technics kopieerde vervolgens exact
de maanschijf. De datumwijzer van roestvrij staal werd zwart
geschilderd en valt daardoor vrijwel weg tegen de achtergrond,
waardoor alleen het bladgouden sikkeltje in het oog springt.
Vanwege het unieke karakter van de klok kreeg Spaander in
Zutphensepracht.nl 19
