4 4 Gelders archief De rokende moor Meij. Het opschrift betekent dat in de afdruk van de etsplaat het lichtste krasje zichtbaar wordt. Maar 't Mannetje zou 't Mannetje niet zijn, als deze woorden niet een tweede of zelfs derde betekenis hebben. En ja hoor: de onbewerkte plekken op de etsplaat drukken als 'licht' (wit) af. En door zijn schuine stand weerkaatst de glanzende plaat soms het zonlicht of passerende autolampen. Dat laatste is een beetje vergezocht misschien, maar ach, wat geeft het. Het huis iets verderop, nummer 27, heeft maar liefst drie gevelstenen. Boven de voordeur zit een nis, waarin een schim staat van een gotische sculptuur. Op de onderrand staat 'GEHEUGENIS', wat een ander woord is voor 'herinnering'. Het is een verwijzing naar het Gelders Archief, bewaarplaats van herinneringen, dat ooit in dit pand gevestigd was. Maar Geheugenis slaat ook op de techniek om in een gevelsteen figuren in een nis te plaatsen. De tweede gevelsteen zit in de poort en heeft alleen een ruw oppervlak: zo ziet de achterkant van een gevelsteen er uit. Daar vlak boven hangt een ogenschijnlijk slecht bevestigd en uit een metalen beugel wegzakkend stenen boek. Op het boek staat 'LETTER OP'. Om de dubbele betekenis te vatten, moet je deze woorden eigenlijk hardop uitspreken. Dan hoor je de beide betekenissen: 'Let op het geschreven woord' en 'Let op dit stenen boek', want het kan uit zijn doorgeroeste band vallen. Wat opvalt bij deze steen is dat er geen gat in de gevel is gehakt, maar dat hij óp de gevel is geplaatst. Dat heeft 't Mannetje bewust gedaan, omdat hij geen gedoe met Monumentenzorg wilde. Ook op de Armenhage zijn enkele panden voorzien van moderne gevelstenen. Huisnummer 1 heeft er een met twee ingehaakte armen en de tekst 'IN DE ARMEN'. Dat geeft solidariteit aan, maar het betekent ook dat we in de straat Armenhage zijn. Hage is een omheining, Armenhage betekent dus zoveel als: beschutting van de armen. Iets verderop kijken twee speelgoedbeesten ons aan. Op de onderrand staat 'KLEIN VAN BEGIN'. Links zit een beertje, de knuffel van de huidige bewoner toen hij een kleuter was. Naast hem het vosje van zijn echtgenote, KUEtN HEriCCö&ïPjE dat daarvóór van haar vader was geweest. Het vosje vertegenwoordigt bovendien de achternaam van haar familie. Een bijzonder mooie gevelsteen is te vinden op Turfstraat 13. Van 1754 tot 1824 stond dit pand bekend als het huis 'waar de rokende moor uithangt', wat erop duidt dat hier een tabakswinkel was. Als herinnering daaraan is in de zijgevel een moderne gevelsteen aangebracht, waarop een oosterse man is afgebeeld. Boven zijn hoofd staat de cryptische tekst: K.B. 04.10.1994 STB. 720, zelf wordt hij aangeduid als 'DE ROKENDE MOOR'. Beetje vreemd, want nergens is een sigaar of sigaret te bekennen. Het is een grapje van Hans 't Mannetje, die er dit over zei: "De Rokende Moor is de oude huisnaam van het pand. Op de moderne steen toont de moor geen rookwaren, omdat hij gestopt is met roken." Dat hij niet meer rookt, komt omdat per Koninklijk Besluit (K.B.) van 4 oktober 1994 in het Staatsblad (STB) is afgekondigd dat op de pakjes rookwaar voortaan de schadelijke werking moest worden vermeld. We zullen hier niet alle gevelstenen van 't Mannetje bespreken. Wie ze allemaal wil zien, kan bij de VVV de brochure met de Gevelstenenwandeling ophalen. Tekst: Nicolien van Doorn Foto's: Berthil van den Brink C A 54 Zutphensepracht.nl

Periodiekenviewer van Erfgoedcentrum Zutphen

Zutphense Pracht (vanaf 2012) | 2016 | | pagina 54