Een extra verdieping in 1579
Eigenaar van de schat
V'""'
Extra wetenswaardigheid:
Bij het raadplegen van de eigendomsgeschiedenis (Ger
Rietberg, maart 2006), blijkt dat de vroegste vermelding
van eigenaren van dit pand teruggaat tot 1468. Dat er voor
1579 een huis stond op deze plek, is hiermee bevestigd.
Maar waarom staat dat jaartal dan toch op de voorgevel?
Op 28 juni 1540 kocht Roleff van Hekeren samen met zijn
vrouw Catherina het pand. In 1552 werd een hypotheek
genomen op het huis door hun zoon Helmich van Hekeren.
Waarschijnlijk was het huis in die tijd een verdieping lager.
Aan de achtergevel zijn namelijk bouwsporen te zien, waaraan
een oudere topgevel te herkennen is. Het vermoeden bestaat
dat het pand tijdelijk ontdaan werd van zijn kapcontructie,
die vervolgens uit elkaar werd gehaald en opnieuw gebruikt
bij het bouwen van een extra verdieping met nieuwe voor-
en achtergevels. Hier zaten dus ook de eerder onderzochte
daksporen tussen uit 1332 en 1343. Het is goed te zien dat
diverse oude sporen waren afgezaagd, ter hoogte van de
haanhouten. Dat sterkt het vermoeden dat de oorspronkelijke
kap er anders uitgezien heeft dan de huidige. Met de
uitkomst van het dendrochronologisch onderzoek, waarbij
de balken op nagenoeg alle lagen van het pand uit het jaar
1577 stammen, kan het niet missen. Het huis is verbouwd in
1579. Gegevens uit het historisch kadaster in het stadsarchief
ondersteunen dit verhaal. Op 20 juni 1579 bezichtigen
de schepenen van de stad de nieuwe gevel van Helmich
van Hekeren. Aanleiding daarvoor was een burenconflict.
Helmich had in de achtergevel een venster gemaakt dat op het
erf en achterhuis van zijn buurman (Jasper Kreijnck) uitkeek.
Kreijnck eiste het dichtmetselen van de vensters en kreeg zijn
gelijk. Dit voorval maakt aannemelijk dat de verbouwing in
dat jaar heeft plaats gevonden.
De muntschat moet rond 1577 zijn ingepakt en begraven en
dus was Helmich van Hekeren waarschijnlijk eigenaar van
de geldstukken en verborg hij de schat. Het verstoppen en
begraven van eigendommen was in die tijd heel gebruikelijk,
aangezien er nog geen banken waren. Zutphen was in die
periode in Spaanse handen en het waren onzekere tijden
voor de inwoners. Er werd veel geplunderd door de soldaten.
Redenen genoeg om je vermogen veilig te stellen. Waarom
de muntschat niet eerder is opgegraven, blijft gissen. Was
Helmich van Hekeren plotseling overleden en had hij
niemand verteld over de verstopte munten? Was hij oud en
dement geworden? Hoe dan ook, het was in 1932 een mooie
vondst en het heeft ervoor gezorgd dat er een bijzonder
verhaal schuilgaat achter het pand aan de Turfstraat 4.
Jorn Brand
Bron: Werkgroep Bouwhistorie Zutphen, april 2006
het huis haar rijke verleden pas echt prijs. De hergebruikte
daksporen en haanhouten, doen vermoeden dat het pand
een oudere bouwfase heeft dan 1579. Dit wordt bevestigd
door dendrochronologische analyse, uitgevoerd door het
Duitse onderzoeksbureau GmhB Prefiler in maart 2006.
Hierbij wordt het gebruikte hout gedateerd aan de hand van
de jaarringen. In het geval van de Turfstraat 4 zijn er diverse
boringen gedaan in de balkenlagen op alle verdiepingen.
Nagenoeg alle balkenlagen in het pand stammen uit 1577. Op
zich niet heel bijzonder, want dit komt dicht bij het jaartal
(1579) dat op de gevel staat vermeld. Maar uit onderzoek
naar verschillende daksporen, in de dakconstructie, bleek dat
de datering zelfs uitkwam op het jaar 1332 en 1343. Was het
pand aan de Turfstraat 4 dan nog ouder dan 1579?
Zutphensepracht.nl 43
.-.Ja
V—
In de late middeleeuwen werden huizen nog niet
voorzien van nummering, maar kreeg het meestal
een huismerk. Regelmatig werd dit huismerk bepaald
aan het beroep dat de eigenaar van het pand had. In
het geval van de Turfstraat 4 is aan de voorzijde, op
de rechter gevelsteen, een halvemaansmes met een
kroon erboven te zien. Het mes werd vroeger gebruikt
door schoenmakers bij het snijden van patroondelen.
Het vermoeden is dat de eerste bewoner van het pand
een schoenmaker was. In ieder geval heeft het pand
daarmee de naam 'Het Gekroonde Halvemaansmes'
gekregen.