JAARVERSLAG ARCHEOLOGIE 2015
Marspoortstraat
Kruittorenplein
Door: Bert Fermin Michel Groothedde
Het jaar 2015 was voor Team Archeologie een buitengewoon druk jaar. In dit jaarverslag beperken we ons tot de projecten
die in de gemeente Zutphen zijn uitgevoerd, maar ook in Doesburg en Meppel was de velddienst actief. In Doesburg werd
onderzoek gedaan in de middeleeuwse Commanderij en in de Kloosterstraat waar de tweede helft van het bouwterrein van
Huize St Elisabeth werd onderzocht (zie jaarverslag 2014). Er werden weer resten gevonden van het grootste klooster van
Doesburg: Het Grote Convent. Een bijzonder onderzoek vond plaats op de oevers van de IJsselarm 'Het Zwarte Schaar'
waar het wrak van een 19e-eeuwse vissersboot (een zogenaamde Schokker) werd gedocumenteerd. Op 3 juli 2015 vond aan
de Havenstraat - Kinkhorststraat te Meppel een noodopgraving plaats waarbij de Zutphense velddienst als reddende engel
insprong op de onverwachte vondst van oude kelders, putten en vondsten uit de 17e tot 19e eeuw.
De archeologische begeleiding van de herinrichting van de
Marspoortstraat bestond uit het uitgraven van een gat voor een
ondergrondse vuilcontainer en het inspecteren van kabel- en
leidingsleuven op muurwerk.
In het gat voor de container werd muurwerk aangetroffen dat
onder een hellingshoek van 72 graden was gebouwd. Door
de muur te 'georefereren' (het samenvoegen op schaal van
oude en nieuwe kaartinformatie) op 16e-eeuws kaartmateriaal
bleek dat het hier ging om de keermuur van de gracht om de
'Marspoortbarbacane'. Dit verdedigingswerk werd omstreeks
1532 gebouwd en bestond uit een ronde, relatief lage fortificatie
aan de veldzijde van de middeleeuwse gracht, aan de overzijde
van de 14e-eeuwse Marspoort die tegen de 13e-eeuwse
stadsmuur aan was gebouwd. Tussen de poort en de barbacane
bevond zich een "nek": een gedekte brug over de gracht.
Uit defensieve overwegingen was er een knik aangebracht in
de doorgang door de barbacane. Van oost (stad) naar west
(rivier en brug) knikte de weg naar het zuidwesten om daar de
barbacanepoort te verlaten. In 1595 werd de gracht ten westen
van de barbacane gedempt om plaats te maken voor een bastion
(Marspoortbastion), als deel van de nieuwe vestingwerken.
Dit was een min of meer rechthoekig bastion waarin zich
ook een poort bevond: de Buiten-Marspoort. De barbacane
bevond zich binnen de wallen van dit bastion, maar werd niet
meer onderhouden. In de tweede helft van de 17e eeuw is de
barbacane waarschijnlijk gesloopt. Het bastion uit 1595 werd
in 1856 afgebroken in het kader van de aanleg van IJsselkade
De vierkante Marspoort en ronde barbacane poort binnen het
Marspoortbolwerk; "d'StattZutphen op d'Perspective", vóór 1595
en de Marspoortstraat. Het uitbraakspoor van de bastionwal is
eveneens teruggevonden in het containergat.
In de leidingsleufes werden resten gevonden van een vroeg
19e-eeuws (of 18e-eeuws) pakhuis van een koopman uit de
Waterstraat en van een pand dat daar ergens tussen 1832 en
1856 gestaan heeft. De functie daarvan is ons niet bekend, maar
waarschijnlijk betreft het een woonhuis.
Rondom de Kruittoren werd het riool vervangen en bij die
gelegenheid is archeologisch onderzoek verricht. De Kruittoren
vormde de noordwestelijke hoek van de stadsmuur van de
Nieuwstad. Lang voordat deze Nieuwstad werd gesticht in het
midden van de 13e eeuw liepen hier al mensen rond. Zo werden
in de rioolsleuf vuurstenen werktuigen van jagers-verzamelaars
(10.000 tot 6.000 jaar oud, tijdvak mesolithicum) aangetroffen.
Ook potscherven van landbouwers uit de ijzertijd (700 v.
Chr. - begin jaartelling) en vroegmiddeleeuws handgevormd
aardewerk (500-900), kogelpot- en Pingsdorfaardewerk (900-
Zutphensepracht.nl
