De Zutphense Stadts Aeck
Reconstructie van scheepje (1647) biedt historisch perspectief
Op de kast in de woonkamer van
Constant Willems staat een houten
scheepje van ruim zestig centimeter
lang. Er staat een bruine koe in
en een kunststof figuurtje met
pofbroek, een rood hemd en
een zwarte hoed met brede
rand. Nee, dit is geen speelgoed,
maar een buitengewoon staaltje
scheepsbouwkunst met een prachtig
historisch verhaal.
Herkomst en functie
Het is een reconstructie van de
zeventiende-eeuwse platbodem, waarvan
de resten afgelopen winter gevonden zijn
bij graafwerkzaamheden voor de aanleg
van een verkeerstunnel onder het spoor.
De schaal is 1 op 20 en dat geldt ook
voor de koe en de zeventiende-eeuwse
gemeenteambtenaar, die het bootje met
een vaarboom voortbeweegt. Bekijk je
het scheepje goed dan zie je dat een deel
ervan bestaat uit donker gekleurd hout
en een deel uit licht hout. Willems heeft
heel bewust die delen in een donkere
kleur weergegeven, die hij maakte naar
het voorbeeld van de oorspronkelijke
delen, gevonden bij de opgravingen. De
andere lichte delen zijn reconstructies op
basis van teruggevonden onderdelen. Het
oorspronkelijke schip was van eikenhout
met uitzondering van de denning(vloer).
Dus koos Willems, in nauw overleg met
archeoloog Bert Fermin, voor hetzelfde
soort eikenhout en voor dennenhout
voor de denning. Hij deed dat ook
om na voltooiing proeven te kunnen
doen, waaruit zou blijken hoe zwaar het
schip ooit was en welke lading het kon
vervoeren. Het moet een mooi moment
geweest zijn toen Willems, na voltooiing
van zijn werkstuk, met Fermin, het bootje
in een teiltje te water liet om te testen wat
het oorspronkelijke schip kon vervoeren.
Het model verpakt in huishoudfolie kon
een liggend pak melk met nog een paar
kleine gewichten dragen in het water.
De maximale belading bleek 1,35 kilo.
Volgens een ingewikkelde berekening zou
het schip maximaal 19 koeien kunnen
bevatten. Dat moeten dan wel heel stille
koeien zijn, want zo stabiel kan het
Een detail uit het schilderij Landschap mett gezicht op Huys Roucoop" van Jan van Goyen
uit 1642 met een soortgelijk schip.
scheepje niet geweest zijn. Aardig is het
dat Willems een soortgelijk schip ontdekte
op een schilderij van Jan van Goyen uit
1642, dat in de Leidse Lakenhal hangt.
Omwille van de stabiliteit staan de koeien
op het schilderij om en om met de kop
naar de buitenzijde opgesteld. Zo ging het
misschien ook met de Zutphense Stadts
Aeck uit 1647 (jaartal bepaald op grond
van dendrochronologisch onderzoek)
Het is bijzonder dat zo'n schip van
368 jaar terug nog vrij compleet terug
wordt gevonden en dat je er vervolgens
zoveel over te weten kan komen. Het
schip lag in schuine stand op een talud
van de vestingwerken. Omdat het aan
bakboordzijde gedeeltelijk onder in de
modder van de grachtbodem was gezakt,
is die kant en het grootste deel van de
vlakke bodem vrij compleet. Naderhand
is die gracht gedempt voor de aanleg van
de spoorlijn. De archeologen hadden er
een paar dagen werk aan, voordat ze alle
resten hadden uitgegraven en in tekening
gebracht onder andere met behulp van
GPS. (zie ook Zutphense Pracht 7) Op
24 januari werden de resten op een goed
herkenbare manier getoond aan het
publiek en de pers. Daarna volgde het
Detail van de reconstructie van de
Zutphense Stadts Aeck van Constant Willems
6 Zutphensepracht.nl
