Consolidatie midden in de natuur
Geen functie, maar wel een ziel
wam
De toekomst van de Nijenbeek
Informatie over het verloop van de consolidatie
vindt u op www.denijenbeek.nl
naar het 18e-eeuwse huis van De Poll kappen. De Canadezen
kwamen echter uit het noordoosten en de Duitsers verschansten
zich in de donjon. De verwoesting die de Canadese granaten op
13 en 14 april 1945 hebben aangericht is de Nijenbeek nooit te
boven gekomen.
De huidige ruïne is een monument van zijn heldhaftige
geschiedenis. Antoinette van Lynden, eigenaresse van het
landgoed, is nu met financiële steun van de provincie Gelderland
het project van consolidatie gestart - de Nijenbeek zal niet zozeer
gerestaureerd maar behouden worden in zijn unieke staat. "Ik
ben de provincie buitengewoon dankbaar dat zij ons hierin
steunt", verklaart mevrouw Van Lynden. "Anders hadden wij de
Nijenbeek niet voor verder verval kunnen behoeden."
De ruïne is zodanig vervallen dat bezichtiging onmogelijk is; de
Nijenbeek is daarom momenteel niet opengesteld voor publiek.
Bovendien wordt de ruïne omringd door zeer kwetsbare natuur.
De Nijenbeek ligt namelijk in Natura 2000-gebied, beschermd
door de Flora- en Faunawet. Unieke plant- en diersoorten,
waaronder zeldzame vleermuizen, hebben hun habitat in en
rond de ruïne, en iedere menselijke voetstap kan de harmonie
verstoren.
In de unieke natuur ligt ook meteen de grootste uitdaging: veel
onderzoek is aan de consolidatie voorafgegaan. Er wordt alleen
gewerkt van april tot eind oktober, wanneer de vleermuizen de
ruïne hebben verlaten.
Iedere steen en voeg is bekeken met als uiteindelijke conclusie
dat er geen functie meer aan de Nijenbeek kon worden gegeven,
maar dat een zorgvuldige consolidatie wel mogelijk was. "Zo min
mogelijk doen bleek het beste", aldus mevrouw Van Lynden. "De
beschadigingen zijn tragisch, en toch zal de consolidatie er niet
voor zorgen dat deze niet meer te zien zijn. Het belangrijkst is
dat het gebouw zijn ziel behoudt. We moeten het niet zodanig
restaureren dat er niets meer van de oorsprong en historie te
zien is." De oorspronkelijke, middeleeuwse burcht spreekt het
meest tot haar verbeelding. "Er ligt een zekere charme in de oude
verhalen van de Nijenbeek, bijvoorbeeld in de sage over de Dikke
Hertog. Het is een zeer belangrijke plek, met een rijke historie."
Dat is zonder meer waar. Alles rond de Nijenbeek vertelt een
verhaal. Rentmeester Pieter Witte wijst op de Wachter van de
Nijenbeek, een gigantische Canadese(!) populier die in 1880
naast de ruïne is geplant en die met zijn 7,45 meter omtrek niet
alleen de oudste maar ook de grootste van Nederland is.
Er wordt bij de consolidatie omzichtig te werk gegaan. De
muurkroon van het dak van de Nijenbeek is vernieuwd en
verstevigd met een nieuwe betonnen binnenrand. Hierop komt
het nieuwe dak te rusten, enigszins in de toren verzonken,
zodat het aan de buitenkant nauwelijks te zien zal zijn. Door
de eeuwen heen zijn er veel cementvoegen gebruikt, die echter
zijn uitgezet waardoor veel stenen zijn gebarsten. Waar het
materiaal gevaarlijk zacht is, is het weggehaald, maar nooit meer
dan nodig. Ook wordt 'soft capping' gebruikt, een methode om
muren aan de bovenkant te verstevigen met gras. Ze worden
eerst grondig ontdaan van begroeiing en daarna voorzien van
doek, waar vervolgens gras en mos overheen kan groeien. Zo
behouden de muren hun ruïne-achtige aanblik.
tüE
9
Het project dient ook een ander doel. "Aannemer Nico de Bont
laat jonge mensen aan de consolidatie meewerken, die zo deze
voor Nederland nog tamelijk nieuwe werkwijze onder de knie
krijgen", vertelt Pieter Witte. Het gesprek komt op de toekomst
van de Nijenbeek. Er zal buiten de ruïne een informatiepunt onder
een luifel worden ingericht voor de geïnteresseerde wandelaar.
'Het zou leuk zijn als klassen van lokale scholen op bepaalde dagen
op excursie kunnen en zich kunnen verdiepen in de Nijenbeek en
zijn geschiedenis", vindt mevrouw Van Lynden. "Voor kinderen
komt historie dan echt tot leven." Het is de bedoeling de ruïne op
speciale dagen en op afspraak open te stellen voor bezichtiging.
Concrete plannen zijn er echter nog niet. Als de consolidatie is
afgerond, moeten volgens de Flora- en Faunawet de Nijenbeek
en de directe omgeving een jaar lang met rust worden gelaten.
"Daarna zien we verder", zegt Pieter Witte. "De Nijenbeek kan in
ieder geval weer eeuwen vooruit."
Machteld Kruijssen en Agave Kruijssen
Zutphensepracht.nl 47
