De Nijenbeek
KAN WEER eeuwen VOORUIT
WB&M
Bouwhistorie
,L
Achter onze rug zakt de zon naar de kim. Wij staan aan de voet
van de Nijenbeek, op Landgoed De Poll aan de IJssel. De stoere
ruïne wordt afgeschermd door hekken van restauratieaannemer
Nico de Bont uit Vught. Tussen de laaghangende takken van de
boomgaard door ontwaren we het secuur herstelde metselwerk,
als nieuw, maar niet té nieuw, want overal is over nagedacht.
Eigenaresse Antoinette van Lynden is namelijk niet over één nacht
ijs gegaan. Haar zoon en rentmeester Pieter Witte gingen te rade
bij specialisten in Nederland, maar vooral in Engeland. Ook de
Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed, het Gelders Genootschap
en de Gemeente Voorst droegen hun steentje bij. Want hoe
consolideer je een ruïne?
Ooit, in de 13e eeuw, werd de Nijenbeek gebouwd als donjon aan
de IJssel, ter afschrikking van Overijsselse buren. In de eeuwen
daarna werd de toren uitgebreid met een kleine voorburcht en
een woongedeelte. Hertog Karel van Gelre brak weer een deel af
omdat hij stenen nodig had voor de blokhuizen die hij optrok
tegenover Deventer; van deze stenen is uiteindelijk de Deventer
waag gebouwd.
De Nijenbeek kent kortom een rijke bouwgeschiedenis, af te
lezen aan het uiterst diverse metselwerk. De eerste meters van
de donjon zijn bijvoorbeeld opgetrokken in Vlaams verband,
zoals gebruikelijk in de 13e eeuw. Tot in de 18e eeuw is het
kasteel altijd in gebruik geweest, eerst als vesting en later zelfs als
woning. Willem Anne Schimmelpenninck van der Oye liet het
slot in 1778 restaureren, geheel volgens de opvattingen van zijn
tijd. Hij verplaatste de vloeren (en dus de plafonds) in de toren,
waardoor er ruimte ontstond voor een hoge 'ridderzaal' op de
tweede verdieping. Uiteraard leidde dat weer tot aanpassingen in
het aangebouwde trappenhuis. Een eeuw later vroeg de toenmalige
eigenaar advies aan Victor de Stuers, die hem op het hart drukte
om de boel niet te laten opknappen door de lokale timmerman,
maar om bijvoorbeeld de vermaarde Cuypers in te huren. De
kosten schrikten Schimmelpenninck van der Oye kennelijk
zo af, dat hij rekening houdend met de restauratieadviezen
van De Stuers toch de timmerman inhuurde en enkele
herstelwerkzaamheden liet uitvoeren, waardoor het slot in een
geromantiseerde middeleeuwse staat behouden bleef.
Tot de dramatische ontknoping van de oorlog: de Duitsers hielden
landgoed De Poll bezet. In afwachting van de Canadezen die zij
vanuit het zuiden verwachtten, lieten zij de imposante bomenlaan
i- J
■UW
j- t •-
- i; - .:w.
Zutphensepracht.nl
