Duurzaamheid als leidraad
in 1549, zoals blijkt uit een jaartalsteentje
op de voorgevel. De naam Dat Bolwerck is
ontleend aan een dwangburcht die Karel van
Gelre bouwde om de burgers van Zutphen in
bedwang te houden. Die heeft er maar kort
gestaan, want in1549 liet Jorien Warinckhof
op deze plek een stadskasteelachtig huis
bouwen. Een groot deel daarvan is bewaard
gebleven en is nu expositieruimte. Het pand
heeft zijn stoere gevel en zijn bijzondere
kelders behouden en in de loop der eeuwen
kreeg het er diverse gotische en renaissance
elementen bij. In de 17e eeuw wordt aan de
Markt een zijvleugel gebouwd, met nog een
trappenhuis erachter. Het hoofdgebouw
wordt dan gebruikt als pakhuis. In 1725
wordt het huis gemoderniseerd. Er komt een
nieuwe buitendeur en een marmeren vloer
in de vestibule en trappenhuis. Rond 1800
worden de kruisvensters op begane grond en
verdieping vervangen door schuiframen, de
grotere empire ruiten.
In 1868 wordt het huis gekocht door een
wijnkoper die er lange tijd in woont. Na
jaren leegstand en verval laat de Stichting
Wijnhuisfonds in 1939 het pand door
architect A.A. Kok restaureren en verbouwen
tot openbare bibliotheek. De voorgevel wordt
hierbij terug gerestaureerd, met natuurstenen
kruisvensters in de oude hoofdbouw,
en schuifvensters in de zijvleugel. Heel
bijzonder is de vondst van een kostbare
oude wandbespanning, die wordt verplaatst
naar de kamer naast de entree. In 1983-'84
wordt het pand weer verbouwd tot een
woning en tot vorig jaar werd het pand privé
bewoond. Bij de laatste restauratie speelde
duurzaamheid een belangrijke rol.
Het is een hele uitdaging om een
middeleeuws monument zodanig te
restaureren dat het aan de huidige normen
van duurzaamheid kan voldoen. De Stichting
Wijnhuisfonds heeft onmiddellijk na vertrek
van de laatste huurders een ambitieus plan
gemaakt met architect Frans Ambagtsheer.
Aannemer Dijkman ging ermee aan de
slag. Leidraad was het bouwhistorisch
onderzoek van Buro Arcx waarbij duidelijk
werd dat het grootste deel van het pand
hoge monumentale waarde heeft. Het
monumentenwacht rapport constateerde
een bulk van achterstallig onderhoud van
uitgezakt glas en roestende bindroeden
tot houtrot en kapotte nokvorsten. De
vorige bewoners moeten wel een geweldig
hoge energierekening hebben gehad,
want aan alle kanten verloor het pand zijn
warmte. Waar het mogelijk was gezien
het monumentenkarakter moest speciaal
dubbelglas komen en waar dat niet kon,
voorzetramen. De muren werden geïsoleerd
met Pavatex isolatie, vochtregulerend naar
binnen en naar buiten, in combinatie met
leemstuc. Dat Bolwerck is nu voorzien
van vloerverwarming als lage temperatuur
hoofdverwarming en radiatoren als
bijverwarming. De keuze viel op een
biomassa installatie met palletverwarming.
Er ging schuimbeton over de bestaande
monumentale vloer, die overigens in tact is
gebleven. Direct na vertrek van de vorige
huurder werden er stempels geplaatst op de
begane grond en de eerste verdieping om de
balken voor verder doorbuigen te behoeden.
De houtrot-aantasting werd aangepakt met
Conserduc, zodat het origineel materiaal kon
worden behouden. Er was veel metselwerk
nodig en in het schildersatelier van Wolters
in Deventer werden de glas en loodramen
gerepareerd. De 17e eeuwse eiken bordestrap
kreeg ook een flinke beurt en om het
bijzondere (enig in zijn soort) véloutébehang
uit de 18e eeuw te behouden werd er een
lambrisering aangebracht en het behang
gerestaureerd. De restauratie duurde ruim
een jaar en kostte meer dan een miljoen.
Wat fantastisch dat er zoiets als een
Wijnhuisfonds bestaat die er niet puur
commercieel naar kijkt en het ervoor over
heeft.
Tekst: Agnes van Brussel
Foto's: Berthil van den Brink
Website: www.datbolwerck.nl
Zutphensepracht.nl 9
