Groene zegels
fT A
gerefereerd werd in een particulier charter. Tien jaar
later wordt het gebouw, dat toen nog "Morrensterre"
of "Morgenster" heette, in een akte van de Proosdij uit
1326 meer specifiek genoemd en Doornink kon op basis
van deze akte ook de locatie van het gebouw nauwkeurig
bepalen: "in der hofstraten upper hornen (hoek) vander
straten jeghen Vreden over (tegenover het Wijnhuis)".1
Graaf Reinald van Gelre, die in bezit was van het pand,
schonk middels deze akte een jaarrente uit de opbrengst
van het gebouw aan de proost van Zutphen. Dit voorbeeld
illustreert het belang van de charters die zich niet
alleen in het archief van de proosdij, maar ook elders in
archiefcollecties bevinden.
Momenteel werken twee vrijwilligers aan het
charterproject; Anne-Marie de Vries maakt de zegels
schoon en Laura de Ruiter fotografeert ze voordat ze
worden teruggelegd in het depot van het archief. Anne-
Marie: 'De meeste zegels zijn vrijwel helemaal bruin
geworden van het oppervlaktevuil. Ik werk in twee fases:
eerst werk ik droog door het losse vuil te verwijderen,
daarna werk ik zo nodig nat. Het losse oppervlaktevuil,
met name zand, verwijder ik met een glasvezelstift.
Wanneer er dan nog vuil achterblijft, dan krijgt het
zegel ook een nat- behandeling. Met een zacht penseel
maak ik de was nat met gedistilleerd water. Dit vocht
mag even intrekken, zodat het vuil losweekt. Wanneer
het zegel gebarsten is, moet ik extra voorzichtig zijn met
water, omdat het vocht niet in de scheurtjes mag lopen.
Perkament is gevoelig voor vocht en zet daarvan uit.
Omdat de zegels om de perkamenten zegelstaart heen
zijn gegoten, kan de was losspringen van de zegelstaart
wanneer het perkament uitzet. Wanneer het vocht lang
genoeg is ingetrokken, kan ik met een wattenstaafje het
meeste vuil eraf halen. Vooral de hoekjes en groefes
zijn lastig: je moet oppassen dat het plastic van het
wattenstaafe niet door de watten heen komt, anders krijg
je krassen. Het is tijdrovend werk, gemiddeld ben ik met
één zegel zo'n tien minuten bezig, a&ankelijk van de
grootte van het zegel, natuurlijk.'
Hoewel de meeste mensen zegels waarschijnlijk associëren
met rode was, zijn de meeste zegels in het archief van
de proosdij groen. 'Maar er zitten ook wel bruine en
rode tussen, hoor,' lacht Anne-Marie. Overigens is er
een verschil tussen lakzegels en zegels van bijenwas.
Zegellak werd pas in de tweede helft van de zestiende
eeuw uitgevonden, in de middeleeuwen gebruikte men
het minder breekbare bijenwas. Dit werd omdat het
zeer kostbaar was, ook wel aangevuld met goedkopere
vulstoffen. In antwoord op de vraag of de was niet afgeeft
tijdens het schoonmaken, zegt Anne-Marie: 'Nee, het zegel
is door de eeuwen heen zo uitgehard, dat er afgezien van
het vuil, niets aftomt.'Wanneer Anne-Marie de zegel(s)
van een stuk af heeft, kruist ze deze af op een lijst. Dit
is dezelfde werklijst die Laura gebruikt. Zo kunnen ze
zonder direct samen te werken, toch goed gezamenlijk dit
54 Zutphensepracht.nl
De charters worden in het archief bewaard in een optimaal klimaat.
De charter met zegel van proost Zwederus van Apeidorn, dat hij op 22 november
1451 aan een charter hing waarin enkele stukken zaailand op de Zutphense
Enk (stedelijk akkercomplex ter hoogte van de Van der Capellenlaan) werden
geruild. Onder: uitvergroting van het zegel.
fn n9c tV,,f
