Het APENSTERT-SCHIP
G
Van Zutphens trots tot tuinhekje
r ^^ssbkjh»'
Door: Bert Fermin
er perfect in bewaard. De hoeveelheid
bijzondere vondsten is dit kleine
onderzochte stukje is dan ook enorm. Het
opvullen van de gracht heeft een eeuw
geduurd en was een geleidelijk proces.
Het opvullen was dan ook geen doel op
zich, en resulteerde in een pakket dat
uiteindelijk ruim boven de oorspronkelijke
insteek van de gracht uitkwam. Dat
het opvullen een geleidelijk proces was
kunnen we zien aan het feit dat er geen
cesuren zichtbaar zijn in het pakket, maar
ook aan de diverse fasen van houten
perceelscheidingen die op verschillende
hoogten in dit pakket zijn ingeslagen.
De meeste van deze houten
perceelscheidingen bestaan uit aangepunte
paaltjes die in de grond zijn gedreven. In
één fase heeft de afscheiding echter een
speciaal karakter: hij is vervaardigd uit
delen van een schip.
In 2013 werd voorafgaand aan de
bouw van een appartementencomplex
archeologisch onderzoek gedaan
op het Broederenkerkplein.1 In de
Zutphense Pracht 5 van dit jaar kwam
deze opgraving ook al ter sprake.2 Het
betreffende bouwblok ligt tussen het
Broederenkerkplein en de voormalige
Apenstert(straat). In de opgraving werden
vooral resten uit de 13e eeuw aangetroffen.
Latere resten zijn grotendeels verdwenen
bij het opruimen van de puinhopen
van het bombardement van 14 oktober
1944. In de langwerpige opgravingssleuf
werden resten van huizen in leembouw,
houten straatdekken (van de 13e-eeuwse
Apenstert) en een in de 13e-eeuw gestadig
opgevulde 12e-eeuwse stadsgracht
aangetroffen. Deze gracht werd rond
1200 overbodig toen een nieuwe wal
werd aangelegd in de Barlheze. Daarmee
kon ook de aarden wal worden geslecht,
waardoor er ruimte vrijkwam voor de
bouw van de eerder genoemde huizen.
Tussen de huizen en de half gedempte
gracht lag een smal straatje: de Apenstert.
De eerste grachtdemping vond dus al
plaats rond 1200. Op dat moment werd de
gracht tot net boven de grondwaterspiegel
gedempt met zand van de wal. De rest van
het walzand zal elders gebruikt zijn voor
ophoging van laag terrein, of misschien
voor de bouw van de nieuwe wal. Bovenop
dit relatief schone dempingszand vinden
we echter een demping van een geheel
andere orde. Dit pakket bestaat uit een
dikke laag zwarte mestige aarde. De
conserverende werking van deze lagen
is groot. Niet alleen bot, maar ook
bijvoorbeeld hout, leer en ijzer blijven
Dat bleek in het veld al gauw: de
planken die in de constructie gebruikt
waren, bleken bezet te zijn met rijen
"breeuwsintels". Dat zijn brede ijzeren
krammen die in de middeleeuwen
gebruikt werden om "sintelroeden"
vast te krammen tussen de naden van
scheepsplanken.3 De sintelroeden van
eikenhout hielden op hun beurt stroken
mos op hun plek. Zo werd het mos stevig
in de naden geduwd en nadat het in eerste
instantie droge mos zich als een spons
ID
Compositie houttekening
