JAARVERSLAG BOUWHISTORISCH ONDERZOEK 2013
Nieuwstad 23
In een latere periode is het metselwerk
aan de zijde van nummer 17 weggekapt
tot op de achterzijde van de nis. Bij het
verwijderen van het pleisterwerk bleek
dat de zwikken van de nis waren opgevuld
met allehande sloopmateriaal om de muur
weer te kunnen egaliseren en te stuccen.
Dit was gebeurd met een dikke laag
kalkrijke stucmortel met een cremewitte
kleur, neigend naar oker.
Conclusie
Met de begeleiding van de doorbraak
tussen de twee panden Kuiperstraat 17
en 19 is vastgesteld dat de muur tussen
beide panden geheel in lijn met de door
Emond Hellenraeth ontworpen voorgevel
van Kuiperstraat 17 uit 1651 kan dateren,
maar op grond van de aangetroffen
hergebruikte grote bakstenen mogelijk
ouder is. Het onderzoek heeft bovendien
aan het licht gebracht waar in Kuiperstraat
19 de spiltrap heeft gestaan. Deze heeft
gefunctioneerd tot ongeveer 1750 en
mogelijk tot 1880, toen deze is verwijderd.
Een spiltrap was in heel veel huizen uit de
middeleeuwen tot in de zeventiende eeuw
een gangbare manier om boven te komen.
Het huis is vermoedelijk kort na de
stadsbrand van 1336 in steen herbouwd.
Aanwijzing hiervoor zijn bouwsporen
in de linker bouwmuur op de eerste
verdieping die ten tijde van het bezoek
vrij zichtbaar waren. Het huis kreeg toen
een fors gedimensioneerde enkelvoudige
zolderbalklaag.
Vermoedelijk in de zeventiende eeuw is
het huis ingrijpend verbouwd en kreeg het
een nieuwe, minder fors gedimensioneerde
en lager gepositioneerde enkelvoudige
verdiepingsbalklaag en vloer, mogelijk
zijn toen ook andere zaken gewijzigd,
hetgeen binnen het gekregen tijdsbestek
niet kon worden nagegaan. Links werd een
raveling voor een schouw met rookkanaal
opgenomen.
Vermoedelijk in de loop van de
negentiende eeuw is het huis nogmaals
verbouwd. Uit deze bouwfase dateert de
enkelvoudige balklaag van de vloer van de
tweede verdieping en is de voorgevel tot
stand gekomen. Niet lang daarna, rond
1905, is het huis nogmaals ingrijpend
verbouwd, waarbij de voorgevel werd
aangepast, het huis werd ingekort en
een nieuwe achtergevel, kapconstructie
en zolderbalklaag kreeg. De indeling en
afwerking werd toen volledig vernieuwd,
alsmede de trappen.
Bouwsporen veertiende eeuw
Op de begane grond zijn in de linker
bouwmuur een tweetal spaarnissen met
rondbogen aanwezig. De rondbogen zijn
afgesloten met halfsteens rollagen van
forse baksteenformaten. De velden zijn
met grote bakstenen gevuld. Dergelijke
spaarvelden konden eerder op diverse
plaatsen in met name de Oude Stad
en Spittaalstad waargenomen worden,
recent nog in de linker zijmuur van
Beukerstraat 81 en eerder in Laarstraat
20. Spaarvelden die aan de bovenzijde
met een spitsboog zijn uitgevoerd komen
ook voor en kunnen ouder zijn, zoals in
Bornhovestraat 43 en Houtmarkt 63 c-d,
beide vermoedelijk daterend in de periode
1275-1325.
Op de eerste verdieping zijn in een kamer
linksachter bouwsporen aangetroffen die
geduid kunnen worden in de veertiende
eeuw. Het gaat om metselwerk, gemetseld
met bakstenen van 28-29 x 13 x 8
centimeter in Vlaams verband, afgewisseld
met kettingverband. Het metselwerk heeft
een tienlagenmaat van 87 centimeter.
In het metselwerk zijn op regelmatige
afstand van ca. 100 centimeter hart op
hart bouwsporen van dichtgemetselde
oude balkgaten aangetroffen. De gaten
hebben afmetingen die wijzen op een forse
balkmaat van ca. 25x25 centimeter.
Boven de balkgaten is een horizontale
band zichtbaar. Dit is het bouwspoor van
de oorspronkelijke verdiepingsvloer.
Erboven is rommelig metselwerk zichtbaar
van verschillende baksteenformaten.
Ongeveer een halve meter onder de
balklaag van de tweede verdieping verjongt
de muur een halve steen.
In dit metselwerk zijn in de 19e en vroeg
20e eeuw rookkanalen aangebracht.
Geheel rechts - tegen de achtergevel is
duidelijk de inkorting te zien van de muur
30
