Watertorenarchitectuur
De watertoren in aanbouw
Burgemeester Dijckmeester huldigt architect Hendrik Sangster met een
lauwerkrans bij het gereedkomen van de watertoren (foto: RAZ)
Oorlogsschade, gezien vanuit de watertoren.
Ook de watertoren zelf bleef niet ongeschonden (Foto: RAZ)
en spoelt die door. Vroeger was het reservoir een open bak maar in
1981 is er een betonnen deksel op gekomen om vervuiling van het
water tegen te gaan. Er lagen regelmatig dode duiven in. Zo'n hoge
toren is natuurlijk heel gevoelig voor blikseminslag, dus is er een
goede bliksemafleider. Maar je merkt het wel als de bliksem inslaat.
Ook dat is iets speciaals van wonen in een toren van 46,2 meter
hoog."
De geschiedenis van de toren gaat terug naar 1927. Hij werd in dat
jaar gebouwd naar een ontwerp van architect Hendrik Sangster,
als vervanger van de watervoorziening in de Drogenapstoren.
Sangster heeft wel twintig watertorens op zijn naam staan. Ze zijn
allemaal gebouwd tussen 1923 en 1935 en hij is er internationaal
bekend mee geworden. Hij ontwikkelde een heel herkenbare
'watertorenarchitectuur' in art-deco stijl. De toren in Zutphen
krijgt in het monumentenregister een hoge waardering. Het is een
opvallend exemplaar in het werk van Sangster. De toren bestaat
uit kegelvormige ommanteling van een betonnen skelet dat steunt
op 12 pijlers. Kenmerkend is het baksteenexpressionisme van de
Amsterdamse school met invloeden van art-deco. Dat zie je vooral
aan het siermetselwerk en de torenbekroning. De wooneenheden
doen nauwelijks aforeuk aan vorm en functie van de watertoren.
Het was voor Géke de Wilde en uitdagende klus om betaalbare
HAT-eenheden te creëren in de watertoren. Aanvankelijk wilde hij
een lift aan de buitenkant, maar dat vond de gemeente een te grote
aantasting van het monument. Achteraf is de architect blij dat de
lift er niet is gekomen. Het betekende wel dat er niet meer dan vier
woonlagen in de toren konden komen. Dat is de norm voor het
maximum aantal te belopen trappen. Hergebruik van industrieel
erfgoed is in de afgelopen jaren gebruikelijker geworden. Er zijn
prachtige voorbeelden van hergebruikte watertorens. Vanaf 1994
reikt de Nederlandse Watertoren Stichting prijzen uit voor het
fraaiste exemplaar. De laatste bekroning ging naar de watertoren
in St. Jansklooster, een prachtig uitzichtpunt over de Wieden van
natuurmonumenten. In 2008 ging de prijs naar Villa Augustus in
Dordrecht, een hotel in een watertoren op een fraaie waterrijke plek.
Beide plekken zijn zeker een uitstapje waard.
Tekst: Agnes van Brussel
26
