De eerste openbare bibliotheek van Zutphen
De Librije
Sleutels
In 2014 bestaat De Librije 450jaar. Het is een unieke plekwaar
de zestiende-eeuwse Zutphenaar nog bijna tastbaar aanwezig is.
Het is bijzonder dat 'De Librije' na 450 jaar nog steeds bestaat
in zijn oorspronkelijke vorm. Vooral in de beginjaren scheelde
het maar weinig of de Librije was vernield. In 1564 opende
de Librije haar deuren in de katholieke Walburgiskerk en
in 1572 barstte het verzet los tegen de Spaanse hertog Alva.
Een ongeregeld leger van ballingen en huurlingen bestormde
Zutphen in naam van Willem van Oranje en zijn neef Willem IV
van den Bergh. Er werd geplunderd, gemoord en brand gesticht
in kerken en kloosters. De gebrandschilderde ramen van de
Walburgiskerk werden ingegooid, de kerk geplunderd, maar de
Librije bleef zo goed als ongedeerd. Kort daarna werd Zutphen
nog eens gruwelijk afgestraft door Alva, omdat de burgers de
kant van Oranje hadden gekozen. Het mag een wonder heten
dat de meeste boeken het rampjaar 1572 overleefden. Uit
een vergelijking van de eerste handgeschreven catalogus van
Henrick Cantzen in 1570 en de nieuwe catalogus van 2008 van
het echtpaar Renting blijkt dat er 24 liturgische handschriften
zijn verdwenen. Sommigen daarvan zijn teruggevonden als
versteviging van andere middeleeuwse boeken. Waarschijnlijk
zijn ze in het oorlogsrumoer verscheurd en in de Librije
achtergebleven. Er staan in de Librije niet alleen theologische
boeken, maar ook juridische, natuurkundige en farmaceutische
boeken. Misschien heeft dat er toe bijgedragen dat de boeken
bewaard bleven.
De Librije was in feite de eerste openbare bibliotheek,
bedoeld om mensen te stimuleren goede boeken te lezen.
De kerkmeesters hoopten wel dat de burgers daardoor het
'ware' geloof zouden behouden. Nadat de hervormden de
Walburgiskerk in 1591 in gebruik namen, bleef de Librije
onveranderd. Ook dominees schonken na hun dood belangrijke
theologische werken aan de bibliotheek van de Walburgiskerk.
Dertig jaar lang was het een openbare leeszaal waar de kostbare
boeken aan de ketting lagen. Later werd het een leeszaal voor
predikanten en raadsleden, die een eigen sleutel kregen om rustig
te kunnen studeren uit de geketende boeken. Er waren zestig van
deze sleutels in omloop.
Is het een van deze oorspronkelijke sleutels waar oud wethouder
Jos Hartman de deur van de Librije mee opent? Hartman woont
al jaren niet meer in Zutphen, maar blijft een Zutphenees in
hart en nieren. Hij heeft zijn hart verpand aan de Librije, was
jarenlang bestuurslid en heeft als wethouder in de tachtiger
