Witte pandjes in de bocht op de Paardenwal
Van gevel naar bouwwerk
25 jaar hebben we duizend panden aangepakt." Bedrijven werden
uitgekocht om plaats te maken voor bewoning. Een voorbeeld is de
garage aan de Geweldigershoek, er kwamen tuintjes voor het Luthers
Hofje. Alle kerken zijn destijds gerestaureerd." Er is in die jaren
geen onafhankelijke Monumentencommissie. Beslissingen worden
snel genomen in overleg met de rayonarchitect. Maar al die jaren
fungeert het Wijnhuisfonds als een waakhond."
Ondanks landelijke monumentenwetgeving (Monumentenwet van
1961 en 1988) blijft de gemeente zelf aan zet in de monumentenzorg.
Zutphen krijgt in 1986 een aanwijzing tot beschermd stadsgezicht,
waar allerlei verplichtingen uit voortvloeien. In 1985 komt er weer
een Monumentencommissie, die de opdracht krijgt om een nieuwe
monumentenlijst te maken van bouwwerken tussen 1850 en 1940.
Advocate Hilde Ravenshorst wordt als voorzitter aangetrokken
door wethouder Jos Hartman. "Er was veel deskundigheid op
het gebied van architectuur en kunsthistorie in de commissie
en zelf beperkte ik me tot mijn voorzitterstaak"vertelt ze. Toch
herinnert ze zich ook dat ze met lijstje panden in de pauze van haar
advocatenpraktijk door de stad liep om de panden te bekijken.
Het ging in die tijd nog veel om de buitenkant van de panden. We
bezochten als commissie 1200 panden en droegen zestig panden
voor als monument." De commissie krijgt in 1988 meer taken en
adviseert ook over stedebouwkundige plannen. Dat levert soms
strijdigheid op met adviezen van de welstandcommissie. De vraag
of er sprake moet zijn van geïntegreerde advisering komt sinds
die tijd geregeld terug. Bouwhistoricus Jeroen Krijnen doet een
onderzoekje naar de werkwijze van de commissies bij andere
gemeenten, maar merkt dat de tegenstelling tussen de beoordeling
van de monumentencommissie en de welstandscommissie ook bij
een geïntegreerde advisering blijft bestaan. Helaas duikt de irritatie
over strijdige adviezen steeds weer op en is het ook nu een van de
redenen om de Monumentencommissie en de Welstandscommissie
af te schaffen en een geïntegreerde Commissie ruimtelijke
kwaliteit te installeren. Hilde Ravenshorst raakt in de tien jaar
van haar voorzitterschap zeer betrokken. "Een keer heb ik me
echt sterk gemaakt voor toevoeging van een drietal huisjes op de
monumentenlijst. Het zijn de drie witte huisjes op de Paardenwal.
Ik ben nog steeds blij dat ze er dankzij hun monumentenstatus
nog staan." In haar periode speelt ook de overkapping van 't
Rondje naar het voorbeeld van Vlissingen, waar de commissie
mordicus tegen was. Als voorzitter kreeg ik het hevig aan de stok
met de Rijksbouwmeester bij bouwplannen voor de Rechtbank.
Ik weet nog hoe boos hij op mij was, omdat we de Rechtbank
geen monumentenstatus wilden geven. Er was in onze ogen al
zoveel aan gesleuteld." De term 'historiserend' restaureren duikt
op. De monumentencommissie is meestal geen voorstander van
kunstgrepen om een gebouw weer oud te doen lijken. "Maar soms is
het toch het beste van twee kwaden. Niet elke architect is in staat om
iets nieuws te ontwerpen dat aansluit bij de oude omgeving," aldus
de latere voorzitter Jan van Blarikom.
Pratend met oud- leden van de Monumentencommissie, lopen de
verhalen over het Wijnhuisfonds en de Monumentencommissie
door elkaar heen. Ad ten Anscher is van 1980 tot 2007 bestuurslid
van het Wijnhuisfonds. In die hoedanigheid komt hij in de
Monumentencomissie, eerst als lid later als voorzitter. Wim
Wensink zit ook als afgevaardigde van het Wijnhuisfonds in de
Monumentencommissie. Ten Anscher schetst de ontwikkelingen
in de monumentenzorg in zijn periode als bestuurslid en voorzitter.
"Aanvankelijk ging het vooral om de gevels, "vertelt Anscher.
Later ging het ook om het gehele bouwwerk. Er werd steeds
meer bouwhistorisch onderzoek gedaan en we huldigden de
opvatting dat bouwplannen de bouwgeschiedenis niet mochten
verstoren." Nog een ontwikkeling is de verschuiving van object naar
gebiedsbescherming. Al tijdens de eerste monumentencommissie
is er sprake van een zóneverordening. Met blauwe lijntjes wordt op
HVZ/Al
3üijer\ Waterstraat
ff.
De Waterstraat met rechts de HBS Collectie Historische vereniging Zutphen)
de kaart van Zutphen de grens aangegeven waarbinnen altijd een
toetsing moet plaats vinden bij plannen voor verbouw of sloop. De
grenzen worden gaandeweg verder gelegd. Je hebt rijksmonumenten,
gemeentelijke monumenten en beschermd stadsgezicht. Binnen
het beschermd stadsgebied moet de Monumentencommissie
adviseren, maar komt dan soms bij niet-monumenten in aanvaring
42
