t
De kwadrant
-
- lil.
Agnes van Brussel
>hen en Zuti
49
De volgende ochtend kwam er een
enthousiaste mail van de archeologen.
De vondst bleek een soort zonnewijzer
te zijn, een kwadrant, te dateren tussen
1300 en 1325. Je kunt er de tijd mee
meten, maar ook je geografische positie
bepalen. Met een bereik van 51 graden
tot 63 graden noorderbreedte moet het
bruikbaar zijn geweest voor een koopman
of schipper in het handelsgebied van
de hanzestad Zutphen tussen Zuid
Vlaanderen en Bergen (Noorwegen). Al
heel snel kwam het bevestigend bericht
uit diverse betrouwbare bronnen. De
Zutphense kwadrant is één van de
meest ingenieuze instrumenten uit
de middeleeuwen en buitengewoon
zeldzaam. Voor Sicco Siegers is het de
vondst van zijn leven. Hij deelt de eer
met zijn zoekmaat Erik Lammers en de
archeologen Davy Kastelein, Bert Fermin
en Michel Groothedde, die het instrument
onderzochten.
zonnewijzers bewaard gebleven. Het instrument kon gebruikt worden
om de tijd, de geografische positie en de hoogte van een berg of toren
te bepalen. Het is een kwartronde schijf van messing met aan een
zijde twee nokjes met een gaatje erin. De gebruiker hield de schijf
langs zijn neus in de richting van de zon en kon dan met hulp van een
schietloodtouwtje via de gaatjes in de nokjes de tijd aflezen op de
schijf. De vondst is gedaan in een bodemlaag die tussen 1300 en 1325
werd aangebracht om het marktplein op te hogen en te egaliseren.
Voor die tijd lag er een oude gracht. Dat het om een uitermate
zeldzaam instrument gaat, is bevestigd door diverse gezaghebbende
bronnen en experts.
De Zutphense vondst, een kwadrant, dateert uit ongeveer 1300 en is
daarmee het oudst bekende exemplaar in Noord Europa. De datering
is gebaseerd op de archeologische context en op de wijze waarop de
letters in het metaal zijn vorm gegeven. De schrijfstijl is heel specifiek
voor die periode. Wereldwijd zijn er maar enkele van deze kleine
dienst van Zu
boekhandels.
che
■nse
hoogte van 30 a 40 cm wilden spreiden,
want met een berg tegen een muur van
gewapend beton kan je niet veel beginnen
met een detector,” vertelt Siegers. “Maar
eenmaal zover hoorde ik al snel een
stevige ronde piep. Er kwam een vrij groot
voorwerp te voorschijn met een vreemde
vorm en een fraaie patina. Ik zag twee
uitsteekseltjes als een soort scharniertjes.
Het voorwerp was behoorlijk verbogen.
Ik stopte het in mijn heuptasje om het
later goed te kunnen bestuderen.’Eenmaal
terug bij de archeologische dienst spoelde
Erik Lammers het ‘ding’ af onder kraan en
ontdekte daarbij lijnen en letters.”
Sic
Het complete verhaal over
de kwadrant staat in ZAP 80,
verkrijgbaar bij de archeologi
Het Zutphense kjj
Zutphcn
- X X -
.JXXX^X k X..