JAARVERSLAG ARCHEOLOGIE
Broederenkerkhof 2 (Zutphen-centrum) 2
Halvemaanstraat (Polsbroek) 3
Het gevonden muurwerk is er niet minder imposant om. Het gaat
om een in Portlandcement gemetselde, zeer solide, meters hoge
en lange halvemaanvormige muur die in het midden het hoogste
is en naar de punten afloopt naar grondwaterniveau. Vanuit het
hoogste punt liep een brug naar de lunet aan de overkant. De
brug zelf lag in de courtine tussen twee bastions die geheel uit
aarde waren opgetrokken. Tussen het vondstmateriaal sprongen
vooral de vele wijnflessen in het stuk rond de brug in het oog.
Geen daarvan was overigens heel.
In de achtertuin van Broederenkerkhof 2 werd een klein
proefsleuvenonderzoekje verricht om uit te zoeken of dit perceel,
ten oosten van het koor, deel uitmaakte van het kerkhof, dat
een monumentale status krijgt. Het was bekend dat in de tuin in
het verleden menselijke botten zijn aangetroffen. In de diverse
sleufjes werden wel menselijke botten aangetroffen, maar niet in
verband en slechts in relatief kleine aantallen. Uitzondering is
een zeer smalle strook van ca. een meter achter een muur, waar
zoveel menselijk botmateriaal werd aangetroffen dat we er van
uitgaan dat dit gedeelte wel bij het kerkhof hoorde. Maar hoe zijn
de overige menselijke resten te verklaren? Ten eerste valt op dat
er op het terrein een duidelijke 14e-eeuws bewoningshorizont
aanwezig is, terwijl de Broederenkerk al in 1310 voltooid werd.
Dit laatste blijkt echter enige nuancering te behoeven. Het koor
van deze kerk blijkt namelijk pas rond 1400 gebouwd te zijn als
een latere toevoeging, iets dat ook blijkt uit de baksteenformaten.
Men mag aannemen dat het kerkhof zich oorspronkelijk
uitstrekte om de gehele kerk. Om het koor te kunnen bouwen,
moesten deze graven echter geruimd worden. Daarbij ging men
vroeger niet heel nauwkeurig te werk. Vooral de lange beenderen
en complete schedels werden verzameld en geëxposeerd in een
ossuarium. Dit ossuarium werd in 2005 al ontdekt langs de straat
aan de zuidzijde van de kerk, al was de functie van het kleine
gebouwtje toen nog niet direct duidelijk. De overige botten van
dit stuk begraafplaats, dat op dat moment nog niet heel lang in
gebruik was, belandden in de achtertuin van Broederenkerkhof 2.
De vrijgekomen grond met de botten kwam goed van pas omdat
de kerk op een extreem geaccidenteerd terrein lag.
Behalve de botten werden nog meer vondsten gedaan die
aan de kerk en klooster te relateren zijn: onder meer stukken
gebrandschilderd glas uit de kerkramen, kacheltegels
(vermoedelijk uit het scriptorium) en een door de Zutphense kerk
geslagen armenpenning (braemse).
De Halvemaanstraat heette in de middeleeuwen Coolsteeg.
Deze steeg liep aan de noordzijde van de Polsbroek door tot aan
de Laarstraat. Door de aanleg van de vesting begin 17e eeuw
werd deze straat echter voor de helft vergraven bij de aanleg
van een vestinggracht rond een bastion. In de Halvemaanstraat
zal in 2014 een geheel nieuw wijkje verrijzen. Uiteraard zal dit
worden vooraf gegaan door archeologisch onderzoek. Om een
inschatting te kunnen maken van wat we hier kunnen verwachten
op archeologisch gebied en hoe lang dit zal duren en wat het zou
gaan kosten, werd een proefsleuvenonderzoek uitgevoerd. Dit
gebeurde gecombineerd met een milieuonderzoek.
Onder meer werd een sleuf aangelegd door de vestinggracht. Dit
leverde diverse dempingsfasen op van de late 17e tot 19e eeuw en
uiteraard een grote hoeveelheid vondstmateriaal.
Daarnaast werden de resten gevonden van vele eeuwen aan stenen
bebouwing. Door het graven van de proefsleuven is nu bekend
tot hoever deze gebouwen doorliepen. Het meest verassend
was echter de oudste bewoningsfase die werd aangetroffen. De
Polsbroek werd in de 13e eeuw gesticht naast de stad Zutphen.
22
