Een oude geiser in Doesburg
De badgeiser is van het merk Junkers en bestaat uit een
serie demontabele messing gasbranders die via een gesloten
watercircuit het aangeleverde koude water opwarmen. Via een
aan de geiser bevestigde vernikkelde, messing buis kan het water
naar beneden het bad instromen of middels knopbediening via
een bovenloop naar een douchekop uitstromen. Een geribbelde
plaatstalen kap met kleine boogvormige ventilatieopeningen
bovenin dekt de techniek af. Merk, type en uitvoering waren in de
jaren twintig van de twintigste eeuw volop in de handel leverbaar
en vergelijkbare geisers werden ook door Vaillant geleverd 1.
Ongetwijfeld is de Junkers badgeiser die in Rooseveltsingel 13 is
aangetroffen bij oplevering van het huis geïnstalleerd en was toen
wat uiterlijk betreft al wat gedateerd; in 1932 werd de bekende
Fasto geiser geïntroduceerd, die opviel door zijn compacte
formaat en strakke ontwerp van glad, wit gelakt plaatstaal.
De gemeente Zutphen voert in opdracht van de gemeente
Doesburg momenteel een inventarisatie uit naar panden
met monumentale waarden binnen de gemeente Doesburg.
Daarbij worden veel oude huizen van binnen bekeken en
fraaie historische interieurs aangetroffen. Dat het begrip
"cultuurhistorische waarde" heel rekbaar kan zijn werd duidelijk
toen in een pand een tachtig jaar oude geiser werd aangetroffen,
in vol bedrijf!
Het pand waar het om gaat is F.D. Rooseveltsingel 13, gebouwd in
1932-33 naar ontwerp van de Doesburgse architect Van der Poel
en vrijwel geheel in authentieke staat; sinds de bouw heeft geen
verbouwing meer plaats gehad. Regulier onderhoud volstond om
het pand in bewoonbare staat te houden. De badkamer is nog
geheel betegeld gelijk waarmee de woning in het voorjaar van
1933 is opgeleverd en ook een deel van het aanwezige sanitair
dateert nog uit de bouwtijd. Dit geldt in het bijzonder voor het
bad en de badgeiser. Op dit laatste wordt hierna wat dieper
ingegaan.
Het concept van het verwarmen van koud stromend water
middels gasbranders dateert uit 1868 (Benjamin Waddy
Maughan), maar was toen nog verre van perfect. Een systeem dat
met gasbranders water in een gesloten systeem verwarmt en een
eigen luchtaanvoer en rookgasafvoer heeft is in 1894 uitgevonden
door Hugo Junkers, die in 1895 de gelijknamige firma Junkers
opricht 2. Johann Vaillant kreeg overigens in dat jaar patent op
een vergelijkbaar apparaat en noemde het geyser, een term die al
snel tot soortnaam promoveerde.
Junkers ging in 1894 nog uit van steenkolengas als brandstof.
Na de ontdekking van grote aardgasvoorraden in de Noord
Nederlandse bodem nam dit gas na WOII geleidelijk de rol over
van het steenkolengas. In 1970 werd de laatste (steenkolen-)
gasfabriek in Nederland gesloten 3. Doordat aardgas droger is
dan het relatief natte steenkolengas moesten vele installaties
en koppelingen aangepast worden, dit is ook gebeurd bij de
badgeiser van Rooseveltsingel 13.
De geiser in de Doesburgse jaren-dertigwoning heeft reeds het
nodige meegemaakt en is nooit gerestaureerd. Het apparaat
heeft dan ook patina in overvloed. Bijzonder is bovendien dat de
