De goede oude tijd in
Huis Empe
Jluis "VerwoCcCe
Locbem
I* 'Huis 'Den Dam
'Huis De "Voorst
J-fuis Empe
Zutjyfttn
J-fuis De ~WiCcCenborcfi
J-fuis 1Voorstonden
\'Huis De 'EngeCenburg
jrrovinciaCe en sneCwegc
echtgenoot, ir. Robbert van Hasselt (1839
1908). Van Hasselt was de belangrijkste
bestuurder van de Hollandsche IJzeren
Spoorweg Maatschappij.
Winterresidenties aan de
Oudewand
De familienaam Van Hasselt komt zoals
eerder al aangegeven geregeld voor in
de stad zelf. De notabele familie heeft op
verschillende plekken huizen binnen de
stadsmuren gehad. Zo is bijvoorbeeld
in het bouwhistorisch onderzoek van
het oude Convent aan de Oudewand 391
terug te vinden dat tussen 1665 en 1775
de familie het voorname pand in het bezit
heeft. In 1665 verkopen de rentmeesters
van geestelijke goederen het pand aan
Johan van Hasselt2 De rentmeester
beheert de goederen, die na de reformatie
in het bezit van de staten van Gelderland
zijn gekomen. Het riekt trouwens naar
een vriendendienst aangezien een van de
dochters van de rentmeester van Zutphen
getrouwd is met Johan van Hasselt. Het
huis komt later in bezit van de familie
van der Cappellen. In 1756 is het pand
Oudewand 25-27 tevens in het bezit van
de familie van Hasselt, dit zeer grote pand
is slechts een van de vele vermeldingen
van de notabelen van Hasselt, die als
dokter, notaris en kerkmeester in de
archieven terug te vinden zijn. Zo is ook
het Assenhuis aan Beukerstraat 62 in
1718 gekocht door een kerkmeester van
Hasselt3.
De tentoonstelling geeft met schilderijen,
brieven, serviesgoed en snuisterijen
een mooi beeld van het leven op de
buitenplaatsen van de zeventiende tot eind
negentiende eeuw.
Tekst: Hendrik Haaftens en Raymond Timmer
Foto linkerpagina: Jan Westerbeke
1 Mededeling van Jeroen Krijnen en Michel
Groothedde. J.M.M.Rooth, Het oude convent te
Zutphen.
2 Mededeling M. Groothedde n.a.v. onderzoek in
de notariële archieven.
3 Notarieel archief, mededeling Michel
Groothedde
Dankzij de vaardige pen van Aleida van
Hasselt- Houwink is veel bekend over
het leven op een buitenplaats van een
adellijke familie rond 1900.
Over Huis Empe is een zeer lezenswaardig
boek verschenen 'Sporen naar Empe'. Het
beschrijft het leven van Aleida Houwink
(1848-1929) en haar echtgenoot Robbert
van Hasselt (1839- 1908) op Huis Empe.
Aleida, Friezin van oorsprong, schreef
haar memoires en hield een dagboek bij.
Ze kon goed schrijven en werkte al vóór
haar huwelijk mee aan het Woordenboek
der Nederlandse Taal en vertaalde later
meerdere boeken. Uit haar dagboek leer
je haar kennen als een geëmancipeerde
vrouw met vooruitstrevende ideeën. Het
was heel ongebruikelijk voor vrouwen
in die tijd om betaald werk te verrichten
en haar opdrachtgever, de filoloog, Eelco
Verwijs, schreef haar in 1870, "dat hij wel
een kleine zonde op zich wilde nemen
om haar het werk te gunnen," waarmee
ze vijftig gulden kon verdienen. Het
geld besteedde ze aan een stoeltje, een
huwelijkscadeau voor haar echtgenoot.
In haar dagboek schreef ze in 1918, na
Troelstra's revolutiepoging, dat ze niet
bang was voor 'de goede socialisten, met
wie ik het dikwijls eens ben.' Sporen naar
Empe bestaat voor een groot deel uit
de verhalen en brieven van Aleida van
Hasselt-Houwink en lezen als
'n Zomerzotheid' Cissy van Marxveld.
Volgens haar kleinzoon Robbert was
zijn 'Beppe' een pittig, kordaat klein
vrouwtje (1.50 meter), met een uitstekend
verstand. Ze was allerminst sophisticated,
maar hield wel van orde en regel in huis.
Kinderen en kleinkinderen waren dol op
haar en kwamen regelmatig logeren op
Huis Empe. Zelf leerde ze fietsen op haar
zestigste en het kleine fietsje is nog lang
gebruikt door de kleinkinderen om het te
leren. Ook haar Friese doorlopers zijn nog
door veel Van Hasselt-kinderen gebruikt.
Dat de Van Hasselts nog steeds zo'n sterk
familiegevoel hebben is misschien wel te
danken aan hun 'Beppe'.
Voor de tentoonstelling stelde
achterkleinzoon Frans van Hasselt dozen
met foto's beschikbaar en dankzij de
familie hangen in het Stedelijk Museum
ook prachtige portretschilderijen van
Aleida en haar dochter Margot, die zelf
heel verdienstelijk schilderde. Mooi is het
verhaal dat Margot aan de Amsterdamse
schilder Van Monnickendam moest
vragen om een tweede portret te maken
van haar moeder, omdat het eerste bij haar
niet zo goed in de smaak viel. In de zaal
met schatten van Zutphen hangen nu twee
grote schilderijen van Van Monnikendam,
de tweede wat statiger dan de eerste.
Robbert van Hasselt wordt wel 'de
spoorwegkoning' genoemd. Hij was
als ingenieur zijn gehele loopbaan
betrokken bij het tot stand komen van de
spoorwegen, aanvankelijk als ontwikkelaar
(o.a die van Amsterdam naar Zutphen),
later als bestuurder. Empe heeft sinds
enkele jaren weer een station op de plek,
waar ook al in 1876 een stationnetje
stond. In 1938 werd dat station gesloten
en in 1946 werd het oude stationsgebouw
gesloopt. Robbert van Hasselt reisde
vooral in de zomer vaak met de trein naar
het kantoor van de HIJSM in Amsterdam.
Van huize Empe naar het station reisde
hij per koets (auto's waren er nog niet) en
het verhaal gaat dat hij soms de koetsier
vooruit stuurde omtdat de trein op hem
moest wachten.
Op de begraafplaats in Zutphen ligt het
familiegraf van de Van Hasselts met
achterin een monument voor Robbert van
Hasselt, opgericht door het personeel der
H.IJ.S.M.
Het boek Sporen naar Empe is te koop bij
het Stedelijk Museum.
Tekst: Agnes van Brussel
Schilderij van Martin van Monnickendam,
behorend tot de vaste collectie van Museum
Henriette Polak: Margot van Hasselt voor Huize
Empe (1915)
