op de
Verlies van oude bouwsporen
Groenmarkt
Het begon al niet zo goed in de sloopfase van de bovenwoningen aan de
Groenmarkt 33 en 35. Monumentenzorg legde de bouw stil. Kort daarna lag er
een goed sloopplan van een erkend architect en een herinrichtingsplan voor vier
appartementen van de Groenmarkt.
Een verslag van monumentenadviseur Hendrik Haafkens
Het betreft een bouwhistorisch
buitengewoon rijk monument, een dubbele
woning, die van de Groenmarkt tot de
Heukestraat loopt. De gemeentelijke
bouwhistoricus heeft met eerder onderzoek
in naastgelegen panden al een goed beeld
van de ontstaansgeschiedenis en de
belangrijkste faseringen in het pand.
De rijk historische gelaagdheid van
nummer 35 was vooral goed afleesbaar
in de oorspronkelijke achtergevel van het
dwarshuis. Hier bevond zich echter ook
een technisch probleem.
Met het uitbreken van de begane grond in
het verleden was een stalen balk geplaatst
die onvoldoende was opgelegd. Bij het
plaatsen van de balk is de bovenliggende
veertiende- eeuwse constructie ook
behoorlijk verzakt. Op zowel de eerste
als de tweede verdieping bevonden zich
oorspronkelijke vensteropeningen die
tot deuropening waren vermaakt.Het
bouwspoor had vroeg middeleeuwse
kenmerken en nodigde tijdens de stripfase
al uit tot nader onderzoek. Dat was niet
mogelijk, omdat dezelfde opening weer
twee keer was vermaakt tot een lagere
deur, net anders geplaatst en tenslotte
was dichtgezet. Hierin is dan als laatste
dwars door de rechter negge een compleet
nieuwe deuropening gemaakt. Deze
opening was ook technisch slecht gemaakt.
Door de verschillende zettingen was het
technisch verband in de muur behoorlijk
aangetast. Er was zeker sprake van
urgentie voor constructieherstel.
Omdat het hier een bijzonder pand
betrof, vroeg Monumentenzorg om
een uiterste inspanning om de rijke
gelaagdheid te behouden. In de
vergunning was een voorgeschreven
werkwijze opgenomen, die vooraf met de
constructeur was doorgenomen en op
praktische haalbaarheid was getoetst.
Deze ging uit van het stabiliseren van de
onderconstructie en het met voegwapening
herstellen van de koppeling tussen
de oorspronkelijke achtergevel en de
bouwmuren. Vervolgens het dichtmetselen
en 'aankauwen' van de recente openingen
en het met korte RVS wokkelankers
versterken van de gebroken toog. Na het
herstellen van de toog was het plan om
de kozijnopening op de oorspronkelijke
positie te heropenen en de schuine
neggen te behouden. Deze bepaling is
goed doorgesproken met aannemer/
eigenaar en architect en de vergunning
was eenduidig. Het vooroverleg heeft in
dit geval geleid tot een vanuit het oogpunt
van monumentenzorg goede herindeling
van het pand met gebruikmaking van de
bestaande kwaliteiten van het pand.
Toch gaat het mis. Bij de presentatie zien
we een nieuw ingebroken muur over twee
verdiepingen met bijbehorende 'historische'
togen en een nogal misplaatst gebintwerk
compleet met toognagels. De vraag is
of dit nodig was. Unieke documenten
over het ontstaan van bebouwing aan de
noordzijde van de markten zijn daarmee
verloren gegaan. Constructief herstel is
(ook in de restauratiesector) nog steeds
een belangrijke oorzaak van onherstelbare
schade aan monumenten. Scheuren die
wellicht al driehonderd jaar in een pand
zitten, scheefstand, die al vierhonderd
jaar aanwezig blijkt te zijn behoeven niet
altijd zware ingrepen. Onnodig zware
interventies in gevoelige constructies zijn
niet in het belang van een monument.
Belangrijk adagio is: Neem passende
maatregelen op de schaal van het
probleem.
Met dit voorbeeld willen we illustreren wat
we als monumentenzorg bedoelen met
het unieke karakter van een bouwspoor
en de noodzaak om bij een ingreep eerst
te kijken of zo'n bouwspoor aanwezig
is. Het zijn net als in de archeologie de
schatten die we zoeken in de 'ondergrond'
van het gebouw. Door het vernietigen
van de bouwsporen vernietigen we ons
bouwhistorische 'bodemarchief'. Het
bouwspoor is een onderdeel van een grote
puzzel over de Zutphense geschiedenis
een puzzel die steeds completer wordt
maar die wanneer essentiële stukjes
verloren gaan nooit gecompleteerd zal
worden, juist daarom maken we ook kleine
stukjes altijd belangrijk.
I>R¥F,
KRONEN
RESTAURANT
38