wonen in een
Milieu en energiebewust
monument
"Een monument is op zichzelf al duurzaam
Verantwoord energieverbruik en behoud van monumenten lijken twee strijdige
doelen. Bij monumenten denk je aan tochtige oude gebouwen, slecht geïsoleerd,
met hoge vertrekken die je nauwelijks warm kan stoken. De Nederlandse overheid
heeft zich in 2002 door ondertekening van het Kyotoverdrag verbonden om het
energieverbruik per jaar met 2% omlaag te brengen. In 2020 moet het energie
verbruik 30% lager liggen dan het niveau van 1990. Zutphen gaat daarin zelfs nog
een stapje verder.
monumenten om het energieverbruik terug
te dringen, is wel grote voorzichtigheid
geboden om de waardevolle elementen uit
het verleden niet kwijt te raken.
Het energieverbruik in gebouwen is
verantwoordelijk voor 35% van de CO2
uitstoot in Nederland. Dus is het logisch
om daar iets aan te doen. Dat geldt niet
alleen voor nieuwbouw, het geldt ook
voor verbouw van bestaande woningen
en monumenten. Maar bij verbouw van
Vincent Peppelenbosch, winnaar van
de Paltsprijs en trotse eigenaar van De
Oude Apotheek aan de Houtmarkt kent
het dilemma als geen andere. Hij houdt
van warmte maar woont het liefst in deze
historische woning in de binnenstad. Hij
is erin geslaagd om zijn huis binnen de
mogelijkheden van dit monument, optimaal
comfortabel te maken. Maar voor hij aan
het technische verhaal van de verbouwing
begint wil hij eerst iets anders kwijt.
"Weet je dat gebouwen van voor 1900 veel
minder energie verbruiken dan die daarna
gebouwd werden? Dat komt omdat men
in de jaren vijftig en zestig steeds lichter
is gaan bouwen met grote raampartijen.
Vroeger had je dikke muren, die hielden
warmte en koelte vast." Er is nog iets
anders waar naar zijn mening te weinig
aandacht voor is. "Een monument is op
zichzelf al duurzaam als je het hele verhaal
in beschouwing neemt. Denk daarbij
aan de productie van het materiaal, de
duurzaamheid en de levensduur ervan.
Wat denk je dat sloop, transport en
nieuwbouw kost aan energie en uitstoot?"
Warmtemuren
Met een simpele cirkel laat Peppelenbosch
zien wat radiatoren doen in een ruimte.
Hij tekent er een mannetje in. "Die
warmte circuleert. Bij warmtemuren is er
stralingswarmte vanaf het gehele oppervlak
van de muur. Dat betekent minder stof
en de warmte is ook beter gespreid in
de hoge ruimte. Vloerverwarming was in
dit pand ook een optie, omdat er geen
historische vloeren aanwezig waren, maar
had niet mijn voorkeur vanwege het warme
voeteneffect. Dat is niet bevorderlijk voor
de bloedsomloop. Warmtemuren zijn
energietechnisch ook gunstiger.
Nadeel is dat de warmte trager op gang
komt. Het duurt een paar uur voordat
de ruimte op temperatuur is. Als ik een
weekend weg ben zet ik de thermostaat
op 16 en bij thuiskomst stook ik wel even
de open haard in de woonkamer, om het
sneller behaaglijk te krijgen." Die open
haard is overigens wel een HR haard,
van het Belgische merk Stuv, die optimaal
verbrandt. De warmtemuren konden goed
geplaatst worden, omdat er voor de oude
muren al voorzetwandjes stonden, die de
eerdere betengeling vervingen. Het had
niet gekund als er kostbaar behang had
gezeten. Op de plek van voorzetwanden
kon nu het Comfort Vite warmtewand
systeem gemonteerd worden. De oude
muren zijn in tact gebleven en de fraai
bewerkte oude plafonds sloten er mooi op
aan.
Isolatie van daken en ramen
Bij isolatie gaat het vooral om ramen en
daken. In het dak is de grootste winst
te behalen. Maar bij isolatie gaat het er
steeds om, dat je vocht en dampvorming
voorkomt, zodat het houtwerk niet kan
rotten. Bij monumenten vraagt dit probleem
om extra zorg. Peppelenbosch kwam
bij zijn verbouwing veel verrotte balken
tegen. Bij het verwijderen van oude
isolatiedekens, die aan de binnenkant van
het dak zaten, voelden de balken klam aan.
Het is volgens hem altijd beter om aan de
koude kant te isoleren. Dus van buitenaf.
Maar het hangt van het type dak af of het
mogelijk is. En..het is een dure oplossing.
Je hebt een steiger nodig en alle pannen
moeten eraf. Bij De Oude Apotheek bleek
het mogelijk om het dak van buitenaf te
isoleren. "Ik heb modern isolatiemateriaal
gebruikt van geringe dikte. Bij monumenten
moet je niet proberen de bouwnormen te
halen, maar kijken wat je voor elkaar kan
krijgen."
Wie toch van binnenuit wil isoleren moet
volgens Peppelenbosch kiezen voor
natuurlijk materiaal, zoals houtwol, wol en
cellulose. "Die materialen nemen vocht op."
In een monument kan je meestal geen
dubbelglas plaatsen. Het past niet in de
sponningen. "Op de begane grond wilde
ik geen voorzetramen, omdat je dan niet
meer goed naar binnen kunt kijken in de
expositieruimte. Op de eerste verdieping
heb ik achterzetramen van dubbelglas
geplaatst op tien cm afstand van het
Kunstruimte De Oude Apotheek
26