Monumentenzorg(en)
Bedreigingen
Kansen
Zutphen-MoHfjjmentaal
Hendrik Haafkens
1 91 5 1 920 1 92 5 1 930 1 935 1 940 1 945 1 950 1 955 1 960 1 965 1 970 1 975 1 980 1 985 1 990 1 995 2000 2005
Het is een tijd van verandering en bezuini
gingen. Wij willen graag als gemeentelijke
monumentenzorg graag een korte reflectie
geven op de komende veranderingen.
De wijzigingen in het kader van de moderni
sering van monumentenzorg worden in 2012
voor iedereen zichtbaar. Het gaat om drie
grote veranderingen:
1. Cultuurhistorische belangen meewegen in
de ruimtelijke ordening.
2. Krachtiger en eenvoudiger regels.
3. Herbestemmen van monumenten die hun
functie verliezen.
Voor eigenaren is de tweede verandering
vanaf 1 januari merkbaar; de vergunnings
procedure voor rijksmonumenten wordt
sterk verkort. De procedure gaat voor 80%
van de aanvragen voor het wijzigen van een
rijksmonument van 26 weken naar maximaal
8 weken. Dit komt omdat de Rijksdienst voor
het Cultureel Erfgoed (RCE) nog maar in een
zeer beperkte gevallen advies mag geven.
De vergunningsplicht in het kader van de
monumentenwet wordt ook gewijzigd. Zo is
het wijzigen van niet-monumentale onder
delen zoals een badkamer uit de jaren 1980
niet meer vergunningsplichtig in het kader
van de monumentenwet. Voor de praktijk
in Zutphen verandert dit niet veel omdat de
gemeente voor deze zaken al zo werkte.
Voor de beschermde stadsgezichten worden
wijzigingsmogelijkheden buiten het zicht van
het openbaar gebied versoepeld. Monumen
tenzorg signaleert hierbij zowel positieve als
negatieve gevolgen. Zo sprak wethouder Rik
de Lange in een brief aan de Tweede Kamer
(samen met 35 wethouders van de Federatie
van Grote Monumentengemeenten) zijn zor
gen uit over de gevolgen voor de gevoelige
binnenstad van Zutphen. Ook de media gaf
aan de ophef veel aandacht. Tijdens een
voorlichting in Rheden kon ook de Rijksdienst
voor het Cultureel Erfgoed (RCE) maar moei
zaam aangeven wat de concrete gevolgen en
voordelen voor de eigenaren en de stad zijn.
Alhoewel het nationaal erfgoed zou wor
den gespaard bij de rijksbezuinigingen is de
realiteit anders. De monumentenzorg van
rijkswege staat onder druk. Opheffing van
Erfgoed Nederland is nabij. De beperking van
aftrekbaarheid van onderhoudskosten voor
monumenteneigenaren is al doorgevoerd. De
nieuwe Geefwet heeft voor monumenten-
zorg ongunstig uitgepakt. En de intrekking
van subsidie en Ambi status voor belangrijke
erfgoedinstanties heeft ook gevolgen voor
Zutphen. Als klapper is de subsidieregeling
BRIM 2011 erg moeizaam verlopen. In Zut
phen werd alleen de Joodse begraafplaats
een subsidie toegekend! Nu lijkt de provincie
de rol van subsidieverstrekker toegeschoven
te krijgen. Hiermee wordt niet alleen de RCE
ontkoppeld van één van haar belangrijkste
kerntaken. Het is hierdoor ook onduidelijk
of het budget van de provincie Geldeland
voor gemeentelijk monumenten inzet voor
dit doel behouden blijft. De aankondiging
van de Rijksgebouwendienst dat zij mogelijk
grote monumenten wil gaan overdragen aan
gebruikers stuit op onbegrip. Waar is de staat
als rentmeester van grote, bijzondere en moei
lijk exploiteerbare monumenten? Er zijn voor
Zutphense grote monumenten ook andere
bezuinigingen met grote gevolgen. Zo is de
gemeente Zutphen geschokt over de plannen
om het Opleidingsinstituut SSR naar
Utrecht te verplaatsen. Grote monu
mentale gebouwen zoals de oude
secretarie ("de witte vleugel") naast
het oude stadhuis komen zo leeg te
staan. Ook het stadspaleis de Hof van
Heeckeren en het Huize van de Kas-
teele, waar het huidige Eden Hotel in
is gevestigd, wordt hierdoor bedreigt
in zijn bestaan. Wij hopen dan ook
dat de rechtspraak die al een millen
nium aan het 's Gravenhof aanwezig
is blijft!
De modernisering van monumenten
zorg biedt natuurlijk ook kansen om
cultuurhistorische waarden te borgen
in het bestemmingsplan. Of dit in de praktijk
een beter bruikbaar instrument betekent is
twijfelachtig. Zo is het maar de vraag of het
instrument zal worden gewaardeerd door de
eigenaren (burgers) van de historische stad.
Het bestemmingsplan is voor de doorsnee
eigenaar een te groot en onbegrijpelijk docu
ment. De status van monument en beschermd
stadsgezicht is voor iedere monumentenbezit-
ter een duidelijke zaak. Natuurlijk is het goed
als er meer gebiedsbescherming ontstaat
en grote stedenbouwkundige ingrepen een
betere cultuurhistorische basis krijgen. Voor
de bescherming van een 14de-eeuwse kap
constructie is een bestemmingsplan echter
gevoelsmatig veel te grof.
Om toch een positieve wijziging te noemen is
er een nieuwe subsidieregeling voor het her-
bestemmen van monumentale panden inge
voerd. Eigenaren kunnen subsidie aanvragen
voor het maken van een haalbaarheidsplan en
het herstellen van het casco (de buitenzijde)
van het pand.
Alles bij elkaar is het vooralsnog een
vrij negatief verhaal. De gemeentelijke
monumentenzorg(ers) zullen alle zeilen bij
moeten zetten om de beleidswijziging goed
te implementeren. Wij hebben daarbij ook
hulp van de Zutphense restauratiebranche en
de monumenteneigenaren van stad en dorp
nodig. Het stellen van de juiste prioriteiten
vinden we erg belangrijk. Het is de bedoeling
om deze met alle betrokkenen te bepalen.
In dit kader wordt er een erfgoed café in
het voormalige postkantoor georganiseerd.
Over de uitkomsten zullen wij in de komende
Zutphen MoNumentaal berichten!
De Walburgiskerk is getroffen door
het financieel gat wat het Rijk
bewust tussen de subsidieregeling
BROM en de subsidieregeling BRIM
heeft laten vallen. Ondanks de kost
bare voorbereiding en indiening van
onderhoudsplannen heeft de Wal
burgiskerk al sinds 2008 amper
financiële ondersteuning van het
Rijk. Er zijn versterkingen en nood
zakelijke stutwerken zoals aan de
balustrade uitgevoerd omdat er
voor de kosten van gewoon onder
houd nieuwe bronnen moeten
worden gevonden.
Foto Hendrik Haafkens - gemeente Zutphen
23
