Bouwen en behouden in Zutphen (3)
Onderhoud aan de 'Bovenberg'
Het onderhoud van het rijksmonument "de Berkelpoort, Berkelruïne of Bovenberg" is een van de meest
opvallende projecten van dit jaar. Uitleg over welk gebouw het hier betreft is niet nodig, iedereen kent
natuurlijk onze fraaie 14de-eeuwse Zutphense waterpoort. Mede naar aanleiding van het werkbezoek aan
gemeente Zaltbommel (Zutphen MoNUmentaal 19) is er door de afdeling Programma's en Projecten van de
gemeente gekozen voor een voor Zutphen unieke onderhoudsaanpak.
A
Hendrik Haafkens
1 820 1 82 5 1 830 1 835 1 840 1 845 1 850 1 855 1 860 1 865 1 870 1 875 1 880 1 885 1 890 1 895 1 900 1 905 1 91 0
Het onderhoud wordt namelijk mede bege
leid door een externe bouwhistoricus (Hein
Hundertmark). Hij heeft de laatste jaren veel
stadsmuuronderzoek in andere bekende
middeleeuwse Gelderse monumentensteden
uitgevoerd. Hundertmark ondersteunt de
projectleider van de gemeente (Dirk Punt)
bij het bepalen van de juiste onderhouds-
keuzes. Voorafgaand aan het project heeft
hij een complete detail-inventarisatie van de
gehele waterpoort uitgevoerd. Daarbij is tot
op niveau van de voeg onderzocht welke
onderdelen van de poort nog oorspronkelijk
zijn. Een buitengewoon innovatieve maar
wel bewerkelijke onderhoudsaanpak waarbij
authenticiteit van materiaal (per steen) de lei
draad bij het onderhoud is.
Het onderhoud is inmiddels in volle gang.
Vanaf dag één van de werkzaamheden
bepaalt de restauratiegeschiedenis van de
Bovenberg de aanpak van vandaag. Zo is er
een duidelijke restauratiefasering gevonden.
Het vooronderzoek heeft bijvoorbeeld geleid
tot opvallende wetenswaardigheden over de
restauratie van PJ.H. Cuypers (inmiddels
's lands meest bekende en wellicht ook meest
omstreden restauratiearchitect). Ook over de
restauraties van de vroege 20ste eeuw en de
naoorlogse restauratie is uit het onderzoek
veel bruikbare informatie gekomen. Zo wordt
het inboetwerk primair verricht op foutief
verwerkte zachte (funderings)stenen uit de
naoorlogse tijd. Het voegwerk bleek integraal
vervangen in de naoorlogse restauratie. Deze
voeg moet helaas bijna integraal worden
vervangen. De voeg is te hard en veroorzaakt
schade aan de zachte middeleeuwse stenen.
Maar daar waar middeleeuwse voegwerkres-
ten aanwezig zijn worden deze natuurlijk
behouden. Bij het inboetwerk wordt nauwlet
tend in de gaten gehouden dat volgens het
aanwezige metselverband wordt hersteld, dit
om eventuele bouwsporen niet te verstoren.
Inhoudelijk gaan we op de restauratie ver
der niet in. We houden het spannend! De
gemeente hoopt namelijk dat het buitenge
woon belangwekkende onderzoek en een
verslag van de restauratie wordt gepubliceerd
en hoopt op initiatief en financiële steun
van de Zutphense fondsen en middenstand.
U kunt hiervoor contact opnemen met de
bovenstaande auteur. De restauratie is moge
lijk gemaakt door een subsidie van de Pro
vincie Gelderland in het kader van het crisis
stimuleringspakket (werkgelegenheidgelden).
Zutghen
26
