Bijna 600 jaar huisvuil achter
de Sprongstraat
Bij verbouwingswerkzaamheden in het pand Vaaltstraat 4 in februari
2007 is een grote beerkelder ontdekt waarin bijna 600 jaar huisvuil aan
wezig was. Omdat in dit kleine 14e-eeuwse huis de begane grondvloer
werd verlaagd ten behoeve van een split-level-situatie werd besloten de
beerput voor wat betreft de bedreigde helft tot op de bodem te onder
zoeken. Omdat gelijktijdig het grote hoekpand Sprongstraat 12-14 bouw
historisch werd onderzocht zijn beide onderzoeken gecombineerd.
Zutphen-MoiSflmentaal
Michel Groothedde en Jeroen Krijnen
1 91 5 1 920 1 92 5 1 930 1 935 1 940 1 945 1 950 1 955 1 960 1 965 1 970 1 975 1 980 1 985 1 990 1 995 2000 2005
Vaaltstraat 4, het onderzoek in de
diepe beerput was een smerig
klusje...
Foto bureau archeologie gemeente Zutphen
De beerput van Vaaltstraat 4 hoorde bij het
huishouden van Sprongstraat 12-14.
Beerputten komen vanaf de late middeleeu
wen in bijna alle stadshuizen voor. Niet alleen
de wc kwam er op uit, maar ook het keuken
afval werd er in gestort. Daarom zijn beerput
ten voor archeologen belangrijke bronnen
van onderzoek naar consumptiepatronen en
materiële cultuur (wat at men en wat had
men in huis). Meestal werden beerputten
regelmatig geleegd, zodat vaak maar een
restant van de vulling aanwezig is. Dat is in
de Vaaltstraat niet het geval. Wel hebben bio
chemische processen en de vochtige omstan
digheden in sommige lagen voor vermenging
van materiaal gezorgd. De bakstenen beer
kelder van 2,40 x 1,90 meter was maar liefst
4,60 meter diep. De aanleg ervan wordt op
grond van het oudste afval onderin gedateerd
op de tweede helft van de 14e eeuw. Uit alle
eeuwen erna is afval aangetroffen. Zo verloor
in de 19e eeuw een toiletbezoeker zijn of haar
gouden ring in de put. De jongste vondsten
bovenin maken duidelijk dat de put pas in het
midden van de 20ste eeuw buiten gebruik is
gesteld. De afgelopen periode zijn de zaden,
botten, pijpen en het glaswerk door specialis
ten onderzocht. Het opgegraven aardewerk
zal in 2008 volgen.
Wel werd al duidelijk dat de oudste bewoning
in dit deel van de stad reeds dateert uit het
mesolithicum. Opgegraven vuurstenen arte
facten bevonden zich in de oude akkerlaag
onder de stad die hier ter plaatse tot in de 12e
eeuw in gebruik is geweest. Daarna breidt de
stad zich uit en stond hier tot in de 14e eeuw
een houten huis. Bij het opgraven van oude
vloerniveaus kon worden vastgesteld dat dit
houten huis tussen 1350 en 1400 in steen
is herbouwd in de vorm zoals het er in grote
lijnen nog staat.
Vaaltstraat 4 was het achterhuis van het
hoekpand Sprongstraat 12-14, dat op het
moment van het archeologisch onderzoek in
restauratie was. Bij het plaatselijk verwijderen
van het pleisterwerk van de voorgevel van dit
pand kwam bij verrassing een gevelsteen aan
het licht dat de (her-)bouwdatum van het huis
aangeeft. Omdat de steen in het verleden
door het pleisteren van de gevel is beschadigd
is het niet geheel duidelijk of er sprake is van
Anno 1603 of 1608.
De gevelsteen is bij de restauratie vanaf de
straat zichtbaar gehouden. Het jaartal slaat
vermoedelijk op herbouw van het oorspron
kelijke huis dat in de bezettingsjaren van de
80-jarige oorlog in verval zal zijn geraakt.
In het pand hebben altijd gegoede midden
standers gewoond, waaronder aan het einde
van de 18e eeuw een zilversmid, Anthony van
Sandtbergen (ca. 1780-1800), waarvan in de
beerput zijn smeltkroesjes zijn aangetroffen.
Vaaltstraat 4 met rechts op de
voorgrond de linker zijgevel van
Sprongstraat 12-14.
Foto J.S. Krijnen - gemeente Zutphen
Situering van Vaaltstraat 4 en
Sprongstraat 12-14 op de kadastra
le minuut van 1832. Bij de pijl de
locatie van de beerput.
Vaaltstraat 4: de gouden ring uit
de 19e eeuw.
Foto bureau archeologie gemeente Zutphen
13
