Inleiding
1
i I
.ii
I Si
Wederopbouwarchitectuur
IBilliB
km -
S"
Zutphen-Mofiüflmentaa
Wederopbouw is een begrip geworden voor
activiteiten na de Tweede Wereldoorlog. Ener
zijds omvat wederopbouw het herstellen van
de schade en het terugkrijgen van de vertrouwde
omgeving, anderzijds is het vanuit een saamho
righeid benutten van nieuwe mogelijkheden en
daarmee het werken aan een nieuwe toekomst.
Voor de architectuurgeschiedenis vormen de
bouwactiviteiten van na de oorlog een belang
rijke ontwikkeling. Architecten en stedenbouw
kundigen ontwikkelden samen ideeën over
stedelijke indeling en over wonen.
Site
iferiSI - »K SMIL
Het stedenbouwkundige ontwerp ontwik
kelde zich met nieuwe verkavelingpatronen,
een nieuwe wijkopbouw en een steeds
belangrijkere rol voor het verkeer. Brede stra
ten en zichtlijnen werden afgewisseld door
groenstroken tussen de woningen voor een
prettige leefomgeving. Er werd gebouwd
vanuit optimisme en geloof in toekomst en
vooruitgang. Men geloofde dat een woon
omgeving met licht, lucht en ruimte goed was
voor een betere mens en daarmee voor een
betere maatschappij. Men werkte aan herstel
en groei van de economie. De overheid had
een sturende rol in de realisering van de ont
werpen door maatregelen als onteigening,
verkaveling en het uitgeven van vergunningen
makkelijker te maken.
Het was een periode van vernieuwing op
het gebied van architectuur door nieuwe
materialen en werkwijzen. Voor de oorlog
waren er twee 'zuilen' binnen de architec
tuur. Aan de ene kant was er de traditionele
bouwstijl, Delftse School of 'baksteenarchi
tectuur' genoemd. Dit vereiste vakmanschap
en veel manuren. Daar tegenover stond het
zogenaamde Nieuwe Bouwen met geprefabri
ceerde bouwonderdelen. Dit was goedkoper,
minder arbeidsintensief en vernieuwend.
Na de oorlog werden uit beide stromingen
de beste ideeën gecombineerd. Bakstenen
gevels en een zadeldak gaven een gevoel van
geborgenheid, het gebruik van het industriële
beton en staal leverde een verkorte bouwtijd
op. Voor deze stijl wordt ook wel de term
'shake hands-architectuur' gebruikt.
Kenmerkend zijn onder andere de ritmische
indeling van de ramen in gevels en de aan
gebrachte details: in beton met vormen en
kleuren, en in baksteen met siermetselwerk.
Raampartijen kregen een nieuwe indeling en
als nieuwe materialen werden hierbij stalen
kozijnen en beton gebruikt. Entrees, luifels en
balkons werden benadrukt door een omlijs
ting, een hekwerk, kozijn of een variatie in
het metselwerk.
Bij openbare gebouwen werden kunstenaars
uitgenodigd een decoratie te maken. Niet
alleen vanwege de zogenaamde percenta
geregeling die was ingesteld, maar ook om
uiting te geven aan een nieuw gemeen
schapsgevoel en een nieuw herwonnen
vrijheid. Karakteristiek zijn de tegeltableaus,
reliëfs, vrijstaande beeldhouwwerken of
wandschilderingen uit die tijd.
Een nieuwe manier van bouwen kwam op
als gevolg van het gebrek aan materialen als
hout en baksteen en wegens het tijdsgebrek.
Vele mensen moesten snel worden onderge
bracht in nieuwe huizen, waardoor systeem
bouw werd ontwikkeld. Systeembouw was
kostenbesparend, arbeidsbesparend en mate-
riaalbesparend. Systeembouw kende verschil
lende vormen: stapelbouw, montagebouw en
gietbouw. Ook skeletbouw werd veel toege
past: een opbouw bestaande uit geprefabri
ceerde kolommen en liggers, die aan de bui
tenkant werden bekleed met plaatmateriaal.
De vormgeving van de gebouwen verschoof
van traditioneel naar modernistisch.
In de jaren '50 kwam nog meer de nadruk te
liggen op het snel en goedkoop bouwen van
grote aantallen woningen. De trefwoorden
waren schaalvergroting en standaardisatie.
Het ging niet meer alleen om het bouwen
van een woning of rijtje woningen. Er wer
den nieuwe woonwijken ontworpen, met
rechthoekige bebouwing in stroken en een
open structuur. De naoorlogse geboortegolf
maakte het noodzakelijk dat er veel wonin
gen voor gezinnen werden gebouwd. Tevens
werden veel voorzieningen ontwikkeld zoals
speelplaatsen en kwamen er groenstroken.
Scholen werden aan de randen van de wij
ken gepland vanwege de ruimte. Daarnaast
werden ook woningen met één of twee
slaapkamers gebouwd, specifiek bedoeld voor
alleenstaanden.
1
