Rozengracht
Houtmarkt 67
1820 1825 1830 1835 1840 1845 1850 1855 1860 1865 1870 1875 1880 1
1890 1895 1900 1905 1910
Fragment van een gebrandschilderde kroon in grisaille op blauw glas uit de
glaskuil van Houtmarkt 67, 14e eeuw.
gerenoveerd (kort na 1610 als we de dendro-
dateringen in acht nemen). Ook de glaskuil
zal bij die gelegenheid zijn gegraven toen bij
de renovatie veel 'oud glas' uit het middel
eeuwse pand werd gesloopt. De beerput op
het voormalige binnenplaatsje van nr. 71 lijkt
eveneens uit rond 1600 te dateren. De put is
na inmeting ongemoeid gelaten.
(literatuur: ingevoegd in: A. Den Braven, J.
Zuyderwyk H.A.C. Fermin 2004: De diepte
in. Een kelderopgraving in de Ijlandpanden,
Houtmarkt 67-71 te Zutphen. ZAP 10)
Wederom een begeleiding van een rioolver
vanging. Ook hier werd de stadsmuur door
sneden, alsmede de voorgevels van de gehele
noordelijke straatwand van de Rozengracht
die in 1890 werd gesloopt. Van een groot
deel van deze huizen bleek de geschiedenis
na te gaan. Hieronder bevonden zich een
watermolen en gebouwen van Mennonieten,
Rooms Katholieken, Vrijmetselaars en de Sint
Anthony Groote Broederschap, maar ook
een openbaar sekreet waar zich een gerucht-
Detail uit de plattegrond van
Zutphen van Johan Blaeu (1649)
waarop duidelijk een 'bijzonder'
gebouw is weergegeven op de
plek waar de Apenstert is
aangetroffen.
gesticht. Een interessant gegeven vormden
de 13e-eeuwse houten palen onder de 14e-
en 15e-eeuwse bakstenen bouw aan de
Isendoornstraat. De 13e-eeuwse houtbouw
vormde de eerste bebouwing van kort na de
planmatige aanleg van de wijk. Dat het forse
gebouw op in de grond ingegraven palen
was gefundeerd en niet, zoals toen al lang
gebruikelijk, op muurplaten met daarop een
houtskelet, is opmerkelijk. In de 14e-eeuw
werd baksteenbouw in Zutphen verplicht in
verband met een aantal catastrofale stads
branden. Na de verwoestingen in de 80-jarige
oorlog werd omstreeks 1615 een klein pandje
gebouwd waarvan de tongewelfde kelder
werd teruggevonden.
(literatuur: H.A.C. Fermin M. Groothedde:
Chamaven op de Nieuwstad. Een Frankisch
erf en de overgang van hout- naar baksteen-
bouw in de late middeleeuwen aan de Isen-
doornstraat in Zutphen. ZAP 25)
De kelder van dit pand werd (samen met de
panden 69 en 71) reeds in 2004 uitvoerig
onderzocht. Hoogtepunt toen was de vondst
van een 9e-eeuwse spitsgracht die om de
bredere binnenste 9e-eeuwse gracht van de
ringwalburg heen liep. In de spitsgracht werd
bovendien een menselijk skelet gevonden dat
blijkbaar eerst in de tussenwal begraven had
gelegen.
In 2006 werd gegraven in de achtertuin van
het pand. Behalve muurwerk van het pand
(dat oorspronkelijk dankzij een fors achterhuis
dus veel langer was), werd ook een grote
afvalkuil gevonden. Deze dateerde uit het
begin van de 17e eeuw en de vulling ervan
bestond bijna geheel uit vensterglas, waarvan
een aanzienlijk deel gebrandschilderd was.
Het oudste glas hiervan is middeleeuws,
mogelijk zelfs begin 14e-eeuws. Onder de ver
sieringen waren geometrische ornamenten,
gestileerde schoepenraderen en fraai uitge
voerde ridders. De glasvondst sluit aan bij de
bouwhistorie van het pand dat kort na 1330
moet zijn gebouwd (dendro-datering kap) en
diverse verbouwingsfasen kende. Verder deed
de glasvondst natuurlijk meteen de herinne
ring oproepen aan de grote gebrandschilderd
glasvondst van de Dieserstraat in 1999. Het
glas van de Houtmarkt was helaas in veel
slechtere staat door verblijf in de stadsgrond.
Vrijwilliger Ronald Dingshoff conserveerde de
duizenden fragmenten brandschildering en
fotografeerde de hele collectie.
Inpandig werd nog een ronde gemetselde
beerput vastgelegd, en later ook nog een
exemplaar in Houtmarkt 71. De eerste put
lag achter het achterhuis van nr. 69 maar
hoorde bij 67. De aanleg ervan dateert rond
1600, toen het gehele pand ingrijpend werd
Een vroeg 17e-eeuwse majolicakom
uit een kuil op het achtererf van
Houtmarkt 67.
6
