Meer muntgewichten uit
Zutphense bodem
V
Als vervolg op het artikel "Heb je
al goud gevonden?" in het decem
bernummer van 2005 volgen nog
enkele opmerkelijke exemplaren
die onlangs uit Zutphense bodem
zijn opgegraven.
Er zijn mij twee muntgewichten
gemeld die door detectoramateurs
zijn gevonden. Tevens is er bij een
opgraving eentje gevonden. De
drie muntgewichten zijn ongeveer
15 bij 15 mm groot en enkele mil
limeters dik.
Zutphen-Molmen taal
Dirk Jan de Witt
k Muntgewicht met eenzelfde tekening en de gouden munt: aartsengel Michael
die de duivel doorsteekt.
Achterkant muntgewicht:
handje binnen cirkel met rondjes
en kruisjes.
Een muntgewicht gevonden door een detec
toramateur in Warnsveld:
De afbeelding is van aartsengel Michael die
de duivel doorsteekt (liggende draak). De
munt die hiermee kan worden gewogen is
de 1/2 Angel uit Engeland. Deze gouden
munt weegt 2.56 gram en werd geslagen
tussen 1470 en 1600. Wat bijzonder is aan
dit gewicht, is dat rechtsboven in de hoek
een klein rondje te zien is. Dat is een messing
propje, dat doorloopt tot op de achterzijde.
Hiermee is het gewichtje gejusteerd (opnieuw
op het juiste gewicht gebracht). Dit fenomeen
is vrij zeldzaam.
Op de achterkant staat de afbeelding van
een handje met daaromheen driehoekjes,
rondjes en kruisjes. Het handje is het ijkteken
van de stad Antwerpen, waar dit gewichtje is
gemaakt. De naam van de bewuste maker is
hieruit niet te herleiden. De stijl wijst op een
datering in het begin van de 16e eeuw, rond
het jaar 1520. Op deze zijde is het messing
propje ook duidelijk te zien.
Op dit muntgewicht (gevonden in Zutphen
door Freddy Onland) staat op de voorkant
een afbeelding van een kogge. De kogge was
een redelijk zeewaardige éénmaster, met een
lengte van 15 tot 30 meter. Het schip kon
over lange afstand betrekkelijk grote ladingen
over zee vervoeren. De Zutphenaren hebben
veel handelswaar per kogge naar de kusten
van de Noord- en Oostzee getransporteerd.
Links van de mast is een (gotische) h te zien,
dat staat voor Henry. De munt, waar het
muntgewicht voor bedoeld was, is een Engel
se Noble. Deze heeft een massa van 7.0 gram
en werd in Engeland gemaakt van 1412 tot
1464 door drie Engelse koningen Henry IV, V
en VI. Als imitatie van de Engelse Noble werd
er ook in de Lage Landen eenzelfde munt
gemaakt in de jaren 1416-1585 met een
massa van 6.8 gram. Dit is de zogenoemde
tolerantiemassa, dat wil zeggen de officiële
massa die het bewind voorschreef. Het munt
gewicht heeft een massa van 6.7 gram, dus er
is 0.1 gram afgesleten.
Op de achterkant staat een handje, het ijkte
ken van de stad Antwerpen. Verder staan er
de letters LVG en cijfers 8 0 op (dit duidt op
het jaartal 1580). De maker is Leneart van de
Gheere III. Wij kennen hier vier generaties van
zijn familie. Het beroep muntgewichtmaker
werd van vader op zoon doorgegeven.
Wat dit muntgewicht verder bijzonder maakt;
is een heel klein stempel (klop) in de rechter
bovenhoek (zie afbeelding). De klop is van
een vuurijzer. Een vuurijzer is het goedkeu-
ringsmerk van de ijkmeester-generaal in de
Zuidelijke Nederlanden. LVG III was ijkmees
ter-generaal van de 17 Verenigde Provinciën
sinds 1578. Hij werkte tussen 1581 en 1585
ook bij de Zeeuwse Munt in Middelburg. LVG
III vluchtte in 1585 naar Amsterdam waar hij
in 1586 de eerste ijkmeester-generaal van
Holland en West-Friesland werd.
Als ijkmeester voor Holland en West-Fries
land, klopt hij zijn L in de hoek boven rechts.
Dit deed hij ook op de keerzijde van grote
muntgewichten voor zilveren munten. Er zijn
ook muntgewichten met een klop "hoorn"
5
