Verhalen uit de drek
8*
Drie bijzondere vondsten uit de binnengracht aan de Martinetsingel
In maart en april 2005 heeft de binnengracht aan de Martinetsingel een
flinke schoonmaakbeurt gehad. Dat was ook nodig want al eeuwen was
deze gracht een open riool, met als gevolg dat er een dikke laag vervuild
slib op de bodem lag. Bovendien was de gracht verland en dichtgegroeid.
Vondsten uit de gracht
Een gerepareerd bord
Zutphen-Mofgftlmentaal
Michel Groothedde
r
Stadszijde van de gracht met de drooggevallen oever met tal van scherven
die aan het licht kwamen.
Het water werd voor het opschonen uit de
gracht weggepompt en bij die gelegenheid
hebben medewerkers van Archeologie waar
nemingen kunnen verrichten en een represen
tatieve hoeveelheid vondsten verzameld.
Er zijn enkele vondsten gedaan in het walta-
lud van de Martinetsingel. Deze wal is in 1618
opgeworpen bij de aanleg van de vestingwer
ken. Tot de bijzondere vondsten kunnen twee
lakenloden worden gerekend. De een toont
twee maal een huismerkteken op een kruis,
de ander een adelaar met een cijfer eindigend
op 7. De loden dateren uit de 16e of vroege
17e eeuw. Zij hingen als waarborg aan het
gekeurde laken dat verhandeld werd.
De vondsten uit het slib van de gracht waren
van recentere datum: 19e en 20ste eeuw.
Vooral de oever aan de stadszijde van de
gracht vertoonde een dik pakket afval. Het
westelijk deel van het terrein was in de 19e
en begin 20ste eeuw een bleekveld, het oos
telijk deel hoorde bij de tuinen van de rijke
huizen Proosdijsteeg 1-3 en 5-9 (voormalige
Proosdij) en het huis Bolwerck, Zaadmarkt
110-112. Het meeste materiaal, dat werd
verzameld, dateert uit de tweede helft van de
19e eeuw en de eerste decennia van de 20ste
eeuw: glazen flessen, eau d'Cologneflesjes,
emailgoed, steengoed potten en flessen, ser
viesgoed van industrieel aardewerk, Chinees,
Japans en Europees porselein, potten en pan
nen van rood- en witbakkend aardewerk, een
Jugendstil vaas, een tabakspot, een beker uit
1923 ter gelegenheid van het 25-jarig ambts
jubileum van koningin Wilhelmina, etc. Ook
kwam een laat-middeleeuws gotisch zandste
nen pinakeltje aan het licht dat ongetwijfeld
van de Sint Walburgiskerk afkomstig zal zijn.
Het pinakeltje was aan de achterzijde vlak
afgekapt. Het maakte onderdeel uit van een
weggekapte voorstelling.
Het afval ter hoogte van de bleek lijkt er
opzettelijk te zijn gedumpt. Het is dus lastig
om het aan huishoudens toe te schrijven, uit
gezonderd het afval ter hoogte van de parti
culiere tuinen. Er is slechts een representatieve
hoeveelheid van het aanwezige materiaal ver
zameld. Na de grachtsanering is een nieuwe
lemige oever aangebracht tegen de afvaloever
aan de stadszijde zodat het meeste materiaal
in de grond is blijven zitten.
Chinees porseleinen bord, 17e
eeuw.
Drie vondsten met een bijzonder verhaal wor
den wat nader toegelicht.
Ter hoogte van de tuin van het Bolwerck
werden uit de oever van de binnengracht de
scherven van ruim de helft van een groot Chi
nees porseleinen bord uit de 17e eeuw gebor
gen. Het gaat om zogenaamd Kraakporselein.
Het bord meet 37 cm in diameter en is 5,7 cm
hoog. Het bord toont in de spiegel een scène
met watervogels (eenden?) aan het water met
een bloemen- en plantentuin. Op de vlag is
een vakverdeling (panelen) aangebracht met
drie afwisselende motieven. In de 18e eeuw
werden door de VOC grote hoeveelheden
Chinees porselein naar Europa geëxporteerd.
In de 17e eeuw was dat nog anders. Kraak
porseleinen serviezen met grote borden, zoals
deze, waren in de 17e eeuw zeer kostbaar,
zeker in oost Nederland, en kwamen vooral
voor in de gegoede huishoudens. Dit in
tegenstelling tot de kleine kopjes, schoteltjes
en bordjes in de daaropvolgense Kangxi-peri-
ode (1700-1730) die in de meeste huishou
dens van de 18e eeuw te vinden waren. Het
drinken van koffie, thee en chocolade uit de
Chinese kopjes werd in de 18e eeuw mateloos
populair. Rijkere families, zoals de toenmalige
bewoners van de oude Proosdij en het Bol
werck, bezaten vaak uitgebreide sierserviezen
die lang in de familie bleven. De grote borden
waren bij uitstek pronkborden voor op tafel.
Dit bord was opvallend genoeg gerepareerd
met koperdraad dat door doorboorde gaat
jes aan weerszijden van de oude breuk was
bevestigd. Het bord is in de late 19e eeuw
of in de eerste decennia van de 20ste eeuw
alsnog weggeworpen omdat het waarschijn
lijk weer, en ditmaal in meerdere stukken
brak. Het was toen al ruim twee eeuwen
