tie van een "Dielenhaus
Al 1»
n
I'
JH
TV T
K
Archeologisch onderzoek:
De hutkom en de vikingaanval
(ca. 850 - 882(?))
1
Zutphen-Monumentaal
1 91 5 1 920 1 92 5 1 930 1 935 1 940 1 945 1 950 1 955 1 960 1 965 1 970 1 975 1 980 1 985 1 990 1 995 2000 2005
KuiperstraatLange Hofstraat en Waterstraat
een hevige stadsbrand gewoed. Als reactie
op deze en andere branden worden al snel
stedelijke keuren uitgevaardigd dievoorwaar-
den stellen aan nieuwte bouwen huizen.
Het bouwen in baksteen in plaats van in
hout wordt door de stad sterk gestimuleerd.
Zo kreeg een inwoner van Zutphen bij het
bouwen van een huis met vier stenen muren
een gebakken dakbedekking (van holle en
bolle pannen of daktegels) cadeau5. Deze sti
mulering was niet uniek en was in de meeste
Nederlandse steden gangbaar gedurende de
late middeleeuwen. Na de middeleeuwen
bleef het subsidiëren van het verstenen van
huizen in gebruik. Zo is de regeling in de
17de eeuw ook nog toegepast na een stads
brand in Lochem.
Mogelijk is ook het houten huis Kolenstraat
7 omstreeks 1305 prooi van de vlammen
geworden en vervolgens in baksteen her-
IT
Kolenstraat 7 in februari 2002
(Afb. 2)
(foto J.S. Krijnen - gemeente Zutphen)
bouwd. De aantrekkelijke stedelijke subsidie
regeling zal zeker een stimulans zijn geweest.
In de kelder van het pand is nog metselwerk
van dit eerste huis aanwezig. Ook de linker-
bouwmuur is nog grotendeels 14de-eeuws,
de aanwezigheid van een deel van de linker
geveltop van het huis maakt dat duidelijk. We
weten daardoor ook dat het huis een kap met
de nokrichting evenwijdig aan de straat moet
hebben gehad.
Het oudste grondspoor dat tijdens de opgra
ving werd aangetroffen is een hutkom, waar
van een groot deel zich in het schone lichtge
le dekzand in het vlak aftekende. De hutkom
was niet aan de straat georiënteerd maar
lag daar schuin vanaf gekeerd. Het bouwsel
dateert dan ook van voor de aanleg van de
ringwalburg. Tot op heden was het onbekend
dat de karolingische nederzetting van voor
de aanleg van de ringwalburg zich tot zover
noordelijk uitstrekte. Het kan natuurlijk zijn
dat de hutkom hoorde bij een vrij liggend erf
dat net noordelijk van de eigenlijke kern van
de nederzetting rond het plein 's-Gravenhof
lag. De omvang van de hutkom is berekend
aan de hand van boringen in de profielen.
De hutkom was 3,80 meter lang en 2,60
(Afb. 3)
meter breed. Eén nokdragende paal is terug
gevonden. De hoeken waren afgerond zodat
we mogen veronderstellen dat de hutkom
geen planken wand met hoekpalen maar een
vlechtwerkwand o.i.d. gehad zal hebben.
Vanaf het toenmalige maaiveld was de hut
kom minimaal 55 cm diep, maarwaarschijn-
lijk dieper. Opvallend is dat de vulling van de
hutkom onderin anders is dan bovenin. De
onderste vulling bestaat uit gemengd schoon
lichtgeel en diverse kleuren vuil zand.6 De
vondsten uit deze vulling dateren voor het
merendeel uit de Romeinse tijd en de Mero-
vingische tijd (2e-8e eeuw). Slechts enkele
karolingische scherven van 'kogelpotten'
'verraden dat we hier in werkelijkheid met
een 9e-eeuwse hutkom te maken hebben
(afb. 4). De bovenste vulling echter is veel
homogener en donkerder grijsbruin van kleur
en bevat daarentegen wel vrijwel uitsluitend
laat-karolingisch vondstmateriaal.7 Opvallend
is dat het merendeel van de keramiekscherven
verbrand is. In de hutkomvulling kwamen ook
regelmatig kleine en grote brokken verkoold
hout voor. Het lijkt er dus op dat de hutkom
door brand is verwoest. De verklaring voor de
twee verschillende vullingen lijkt de volgende:
Omstreeks 850 groef men de kuil (de 'kom')
voor de aanleg van de hut door oudere lagen
met inheems-Romeins en vroeg-middeleeuws
materiaal heen (dat het oudste stadsdeel rond
het plein 's-Gravenhof reeds bewoond was
vanaf de midden-Romeinse tijd was reeds
bekend).
- M
Het gedocumenteerde opgravings-
vlak (vlak 9) met de sporen van de
9e-eeuwse hutkom (spoor 12). De
stippellijn reconstrueert de oor
spronkelijke omvang van de hut. De
Kolenstraat (het noorden) is links.
(Afb.4)
De auteurs bedanken de familie Net voor hun belangenloze mede
werking tijdenshetonderzoek.
Dit artikel is een bewerking van een eerdere bijdrage over het
archeologisch onderzoek in Kolenstraat 7 dat in december 2002
verscheen in De Hunnepers en van de bijdrage in Nieuwsbrief
Monumentenzorg 5, maart 2002, over de bouwhistorie van het
pand.
M. Groothedde, Zutphen, de ruimtelijke ontwikkeling van een
vroege stad, archeologisch, historisch en historisch geografisch
bekeken en vergeleken met andere vroegstedelijke nederzettingen
vanaf de karolingische periode, Universiteit van Amsterdam/M.
Groothedde, Zutphen 1991, 42-43; P. Bitter, Uit het bodemarchief
van Zutphen II, in: Oud Zutphen 2, 1985 (4e jaargang), 39-47
M. Groothedde, De Leye. De bouwhistorische ontwikkeling van
Lange Hofstraat21/Kolenstraat 1AteZutphen, in: Bijdragen en
Mededelingen Gelre XCI, Arnhem 2000, 212-213
9
