tphen Spittaalstraat 1
begane grond
Zutphen-Monumentaal 3
1 91 5 1 920 1 92 5 1 930 1 935 1 940 1 945 1 950 1 955 1 960 1 965 1 970 1 975 1 980 1 985 1 990 1 995 2000 2005
Dateert Spittaalstraat 1 geheel uit de negen
tiende eeuw, de bouwgeschiedenis is daarom
niet minder interessant. Als rond 1830 het
kadaster wordt ingesteld bestaat het huis al.
Het heeft dan echter nog niet zijn huidige
vorm en omvang. De kadastrale minuutkaart
laat een L-vormig gebouw zien, dat bestaat
uit een smal, twee traveeën breed deel aan
de straat en een breder deel daarachter.
Gezien de voor de vroege negentiende eeuw
karakteristieke Empirevensters, schuifvensters
met een brede middenstijl zal het huis niet
ouder zijn dan het eerste kwart van die eeuw.
Ook in het interieur bleven verschillende ele
menten uit de bouwtijd bewaard zoals fraai
getimmerde vensterbanken met vouwblinden
in de kamer rechtsvoor. Op zolder bleef een
dienstbodekamertje met bedstede bewaard.
Het enige dakraam in het kamertje kon bij
wijze van gordijn door een schuivend luikje
worden gesloten. Helaas is het kamertje door
onachtzaamheid bij de renovatie van het dak
in de containerverdwenen.
Ookvermeldenswaard zijn de kelders uit de
bouwtijd waarin de keuken was onderge
bracht, met daarin nog veel elementen zoals
de resten van een fornuis en de keukenkast
jes.
Het huis had oorspronkelijk, althans op de
verdieping, geen stucplafonds maar de een
voudige enkelvoudige balklaag was in het
zicht en de balken waren geschilderd. Op
de begane grond waren waarschijnlijk wel
stucplafonds, zoals blijkt uit de gang naar de
achterdeur waar dit bewaard bleef.
In 1847 werd de binnenhoek van de L-vormi-
ge plattegrond bebouwd waardoor het huis
een gesloten rechthoekige plattegrond kreeg.
Wie nu op enige afstand in de Walstraat gaat
staan kan de oorspronkelijke en latere vorm
nog goed onderscheiden. Ondanks het feit
dat het nieuwe metselwerk knap in het oude
werd gewerkt is de naad tussen beide delen
door een gering kleurverschil van de gebruik
te bakstenen toch goed te zien. Hij zit tussen
de linkse en middelste vensters. De dakkapel
en rechterschoorsteen horen bij het huis van
vóór 1847. De verbouwing betekende eigen
lijk alleen het bijbouwen van een kamer op
de begane grond en één op de verdieping. De
gang werd verlengd naar de nieuwe buiten-
gevel en de voordeur verplaatst. De middelste
van de drie voordeuren in de linkerzijgevel is
niets anders dan de oude voordeur, waarvan
de panelen later werden vervangen door glas.
In 1861 wordt een bestaand achterhuis bijge-
kocht, waarschijnlijk achttiende-eeuws, dat
toen ingrijpend werd verbouwd. De dakvoet
werd verhoogd en de hoogte van de balk
lagen aangepast aan die van het bestaande
huis. Na het ontpleisteren van dit deel konden
de plaats van de oude muurankers moeiteloos
worden aangewezen. In 1885 lijkt het perceel
aan de achterzijde enorm te worden vergroot
en wordt een tuinkamer met een achthoekig
prieel gebouwd, dat van een glazen dak
voorzien moet zijn geweest. Inmiddels is dit
zorgvuldig gerestaureerd, zij het dat het platte
dak dat het prieel had voor de restauratie is
gehandhaafd.
Uit die tijd dateert ook de serre aan de ach
terkamer met zijn opmerkelijke gietijzeren
detaillering.
Een zeer belangrijke verbouwing betrof die
van 1905. Het hoofdhuis kreeg toen in grote
lijnen de indeling, die het voor de restauratie
had met drie afzonderlijke woningen: één
woning op de begane grond en twee wonin
gen op de verdieping. Vrijwel alle stucpla
fonds en marmeren schouwen werden toen
aangebracht. Uit de dichtgezette vensters in
de tijdens de restauratie ontpleisterde achter
gevel blijkt dat de indeling aan de achterzijde
van het huis nogal werd gewijzigd.
Vanaf de jaren twintig van de vorige eeuw
was in de gebouwen achter het huis de
drankenhandel annex limonadefabriekvan
Onstenk gevestigd. De familie woonde in het
huis en de oude mevrouw Onstenk heeft nog
tot enkele jaren voor de restauratie de begane
grond bewoond.
Het grote belang van Spittaalstraat 1 is dat
vooral in het interieur veel historische elemen
ten bewaard bleven uit alle perioden waarin
aan het huiswerd gebouwd. Het is in ieder
geval de intentie van de huidige bouwers om
zoveel mogelijk van dit interieur te sparen. 4
