1 i f
ji W
s tlM
Mogelijk 14e-eeuwse
geveltop tussen
Kolenstraat 5 en 7.
Foto ].S. Krijnen.
De Kolenstraat is rond die tijd vrij
wel geheel verlegd, slechts de en
tree naar de straat aan de zijde van
de Lange Hofstraat is toen gehand
haafd.2 Het perceel van Kolenstraat
7 is toen nieuw uitgegeven en
waarschijnlijk in eerste instantie
met een houten huis bebouwd.
Omstreeks 1305 heeft in de buurt
rond de KuiperstraatLange
Hofstraat en Waterstraat een hevi
ge stadsbrand gewoed. Als reactie
op deze en andere branden worden
al snel stedelijke keuren uitgevaar
digd die voorwaarden stellen aan
nieuw te bouwen huizen. Het bou
wen in baksteen in plaats van in
hout wordt door de stad sterk gesti
muleerd. Zo kreeg een inwoner van
Zutphen bij het bouwen van een
huis met vier stenen muren een ge
bakken dakbedekking (van holle en
bolle pannen of daktegels) cadeau.3
Deze stimulering is in een laat ont
wikkeld stadje als Edam na een
stadsbrand in 1587 ook nog toege
past.4 Mogelijk is ook het houten
huis Kolenstraat 7 rond 1305 prooi
van de vlammen geworden en ver
volgens in baksteen herbouwd. De
aantrekkelijke stedelijke subsidie
regeling zal zeker een stimulans
zijn geweest. In de kelder van het
pand is nog metselwerk van dit eer
ste huis aanwezig. Ook de linker-
bouwmuur is nog grotendeels
14de-eeuws, de aanwezigheid van
een deel van de linkergeveltop van
het huis maakt dat duidelijk. We
weten daardoor ook dat het huis
een kap met de nokrichting even
wijdig aan de straat moet hebben
gehad.
"Dielenhaus"
Een ingrijpende wijziging van het
huis heeft rond 1600 plaatsgevon
den. Het huis is toen goeddeels
herbouwd en kreeg het volume dat
het in grote lijnen nog steeds heeft.
Kenmerkend voor deze bouwcam
pagne zijn de huidige gemetselde
gevels en aanwezige zijmuren ge
metseld in staand verband met kle-
zoren op de hoeken. Tien bakstenen
lagen boven elkaar meten ca. 65 cm.
Ook de ruimtelijke opzet van het
huis is traceerbaar, het heeft een
hoge begane grond van ca. 6 meter
gehad met een insteekverdieping.
De vloerbalken van de enkelvoudi
ge balklaag van de eerste verdie
ping zijn oorspronkelijk vanaf de
begane grond zichtbaar geweest en
zijn voorzien van houten consoles
met ojiefprofilering. Een dergelijke
grote en hoge ruimte op de begane
grond aan de straatzijde is kenmer
kend voor het zg. "Dielenhaus".5
Dit huistype is tot ver in de 17de
eeuw in grote delen van noord
west-Europa verspreid geweest. De
Diele heeft vrijwel altijd een multi
functioneel karakter gehad als
werkplaats, handelsruimte met een
representatief karakter en als
woonruimte. In sommige
Nederlandse literatuur wordt daar
om ook wel de term "huis" ge
bruikt als men de "Diele" bedoeld.'
Vanaf de 19de eeuw werd in dit
huisgedeelte vaak een winkel uitge
baat.
De Diele werd betreden via een
centrale deur. Men kon zeer waar
schijnlijk letterlijk met de deur in
huis vallen. Dat ook in Kolenstraat
7 de deur in de middelste vensteras
heeft gezeten weten we met vrij
grote zekerheid omdat rechts in de
gevel de keldertoegang was gesitu
eerd. Deze toegang maakt deel uit
van de oorspronkelijke opzet van de
kelder en is pas in de 20ste eeuw
dichtgezet. Dit verklaart wellicht
waarom de bovenverdieping een ei
gen toegang kreeg in de steeg
rechts van het huis en niet in de
voorgevel, toen de verdieping apart
verhuurd werd. Op het moment dat
de steeg in de 19de eeuw werd vol
gebouwd was aan de verhuur van
de bovenverdieping reeds een einde
gekomen en de doorbraak dichtge
zet.
Na het doortrekken van de insteek
heeft de begane grond van het huis
een functie gehad die het mogelijk
ook eerder al had, die van smidse.
Een console en -profil, opmeting en tekening ].S. Krijnen
Inzet; balklaag met consoles boven de insteek verdieping. Deze balklaag was oor
spronkelijk vanaf de begane grond zichtbaar. Foto ].S. Krijnen.
Zutphen Monumentenzorg
