Monumentenzorg laag-bij-de-gronds:
kelderluiken in Zutphen.
y'
Ja
-US
'x .-X v- -,w-v c o--.x>x;>
\V\\\X~VN v_: xxèHx
y VS. VN;,... Xtwt, *"$r
1 4..
M
tff'k
-Monumentenzorg Zjitphen
"v
v
IS. --
gg^itfjr A"v'
Met alle toegenomen waardering
voor vensterluiken en zonneblin
den de afgelopen periode, zou je
bijna vergeten dat er nog een ander
luiktype in de Zutphense binnen
stad aanwezig is. Een type boven
dien dat in tegenstelling tot de ven
sterluiken nog in ruime mate aan
wezig is en vaak een functie ver
vult. We hebben het over kelderlui
ken. Tot ver in de 20ste eeuw bezat
elk pand in de binnenstad met een
kelder (bijna elk pand) een toegang
vanaf de straat. Makkelijk bij be
voorrading en goed voor de beluch
ting van de kelder.
Het gaat echter slecht met de kel
derluiken. Vele zijn al uit het
Zutphense straatbeeld verdwenen.
Dit hangt nauw samen met het ge
wijzigde gebruik van de kelders. Dit
geldt dan met name voor de afge
nomen handelsfunctie van de kel
ders, waarvoor de keldertoegangen
in de straat werden gebruikt.
Kelders worden tegenwoordig on
der winkels nog wel voor opslag
gebruikt, maar bevoorrading ge
beurt veelal van binnenuit waar
door een straattoegang niet meer
noodzakelijk is.
Ook het gebruik van de huiselijke
kelder is in de loop van de 20ste
eeuw gewijzigd. Als gevolg van de
introductie van de koelkast werd
het niet meer noodzakelijk om kort
houdbare levensmiddelen zoals
vlees en zuivel in de kelder op te
slaan. Deze kunnen meteen in de
keuken houdbaar worden opgebor
gen. Daarnaast verminderde de
noodzaak om voedselvoorraden in
de kelder aan te leggen, zeker met
de toename van een vast aanbod in
de winkels.
Het gevolg van het gewijzigde ge
bruik is voor het Zutphense straat
beeld geweest dat geleidelijk het
aantal kelderluiken is afgenomen.
Aangezien de gemeente in de
meeste gevallen verantwoordelijk is
voor het onderhoud heeft zij in het
verleden gezorgd voor zoveel mo
gelijk onderhoudsvrije stalen lui
ken met antislip-profiel. Een duur
zame maar helaas weinig fraaie op
lossing (afbeelding 2). Ze hebben
bovendien door de tijd vaak een
roestig uiterlijk gekregen, ramme
len als er overheen wordt gelopen,
maken kortom een slordige indruk.
Mogelijk is dit weinig uitnodigende
uiterlijk van de kelderluiken mede
debet aan hun verdwijning. Dit, ge
koppeld aan de niet meer aanwezi
ge noodzaak in het gebruik, heeft
er in het verleden voor gezorgd dat
met name bij terrassen van café's
en restaurants kelderluiken nogal
eens plaats hebben moeten maken
voor een doorgetrokken bestrating.
Weinig mensen beseffen echter dat
een kelderluik een zichtbare ver
wijzing is naar de levendige ge
schiedenis van het gebruik van
Zutphense huizen door de eeuwen
heen. Kelders zijn in veel gevallen
de oudste vertrekken van een huis
en hebben vaak alle verbouwingen
in het verleden ongewijzigd door
staan.
Daarnaast kunnen kelderluiken een
verrijking voor het straatbeeld zijn.
In de Duitse Oostzeestad Rostock is
dat goed begrepen. Daar werden
door ondergetekende recent aange
bracht kelderluiken aangetroffen
waarin optische kwaliteit en duur
zaamheid zijn gecombineerd tot
aansprekend straatmeubilair
(zie afbeelding 1).
Brengt u een bezoek aan de
Zutphense binnenstad, let dan eens
op de vele kelderluiken. Boven elk
kelderluik kan een potentieel mid
deleeuws pand staan. Stelt u zich
bovendien het effect voor indien al
le kelderluiken een opwaardering
zouden ondergaan. Ongetwijfeld
een verrijking voor de binnenstad.
Jeroen Krijnen, afdeling Bouwen,
Wonen en Monumentenzorg
afb. 1
Houten, dubbel
scharnierend kelderluik
met beluchtings-l
lichtrooster,
Am Schwïbbogen,
Rostock (DJ,
foto J.S. Krijnen.
afb. 2
Kelderluik van staal,
Lange Hofstraat,
Zutphen,
foto ].S. Krijnen.
y t
1' v