ma m
v(y vfacéé#
Monumentenzorg
digingswerk in 1532/33.
De aanleg van dit forse rondeel in
1532 en 1533 hangt samen met de
oorlogssituatie, waarbij Karei van
Gelre de strijd had aangebonden
met de Habsburgers om de zelfstan
digheid van het hertogdom Gelre te
bevechten. Deze kostbare oorlog
van Karei en zijn veldheren
Maarten van Rossum en Berend
van Hackfort tegen het wereldrijk
van Keizer Karei de vijfde, inclusief
alle omliggende Habsburgse gewes
ten werd niet onverdeeld gesteund,
vooral niet door de Gelderse steden,
waaronder Zutphen. Er was zelfs
sprake van een twee fronten-oor
log, een Gelderse burger-oorlog en
een buitenlandse oorlog.
Het rondeel voor de Oude Nieuw-
stadspoort werd aangelegd om de
kwetsbare noordzijde van de stad
met zijn zandige droge ondergrond
te wapenen tegen vuurgeschut. Het
was een modern ontwerp in de ont
wikkeling van de vestingbouw, als
reactie op de ontwikkeling van het
vuurgeschut en de belegeringstech
nieken. In 1536 werd het rondeel
verbonden met de hoofdpoort door
de bouw van de 'Spaanse poort'.
Deze poort was over de binnen
gracht gebouwd. Voor de Spaanse
poort lag een ophaalbrug over de
tweede gracht. Om het rondeel lag
een derde gracht met watermolens.
Blijkens de kaart van 'D' statt
Zutphen op d' Perspective' lag er
een vergelijkbaar rondeel voor de
Kruittoren.
Dit rondeel 'Kostverloren' met
wachthuis werd eveneens in 1533
gebouwd en speelde een belangrijke
rol bij de inname van de stad door
de Spanjaarden in 1583. Beide ron
delen waren door middel van de
aardwal met keermuur met elkaar
verbonden.
De ontwerpers van de rondelen wa
ren de stadsweidemeester en 'ons
genedigen heren meyster' die vrij
wel zeker meester Dirick was die
betrokken was bij de bouw van de
Schuilenborch en het tweede ron
deel bij de Kruittoren in 1533. Ook
is deze meester Dirick betrokken
geweest bij de bouw van het blok
huis 'Het Bol-werck' bij de
Drogenapstoren. Dit was de in de
stad gehate dwangburcht van Karei
van Gelre.
De verdedigingswerken zijn dus tot
stand gekomen in een roerige perio
de in de Gelderse geschiedenis,
waarbij de Geldersen blijk gaven
van het feit dat zij van de modern
ste verdedigingstechnieken op de
hoogte waren. De ontwikkeling van
de oorlogsvoering en de verdedi
gingswerken ging in de 16e eeuw
echter zo snel dat de rondelen in de
daarop volgende tachtigjarige oor
log toch kwetsbaar bleken. Prins
Maurits liet derhalve na de verove
ring van Zutphen in 1591 een
nieuw modern stelsel van vesting
werken aanleggen met zeer brede
grachten en hoge aarden wallen. De
Grote Gracht is daarvan nog een
restant. Het Duc'd-Alvasrondeel
werd een vergeten ruïne achter de
wallen en uiteindelijk een archeolo
gisch relict onder het Vogelpark.
Michel Groothedde
Literatuur:
H.N. van Til 1832.
Beknopte Beschrijving van de Stad Zutphen.
pag. 72.
H.J.H. Groneman 1899. Iets over de oude
Nieuwstads- of Diezer-poort, te Zutphen. In:
Bijdragen en Mededeelingen Gelre 11.239-254.
J. Gimberg 1907. Zutphensche poorten.
In: Bijdragen en Mede-deelingen Gelre VU.
193-198.
M.M. Doomink Hoogenraad 1953.
De vesting Zutfen in de zestiende eeuw. In:
Bijdragen en Mededelingen Gelre. 149-158.
I Detail uit het
'Caertboeck' nan
Thomas Witteroos
uit 1573 met het
rondeel voor de
Nieuwstadspoort.
Voor het rondeel is nog
dc watermolen en een
voorpoortje in de
buitenste stadsgracht
te zien.
'D' statt Zutphen op
d'Perspective' (ca. 1600)
met binnen de cirkel het
rondeel voor de
Nieuwstadspoort en
er onder het rondeel
Kostverloren voor de
Kruittoren.
p irii z /TïKtw qp-ffo-ïuuffiGc'rfvi:
YSStl
9
