KmA Monumentenzorg
1572 door de spaanse belegeraars
geschoten is. Het gat zou ook de lo-
katie kunnen zijn waar in 1828 op
gravingen zijn uitgevoerd naar dit
legendarische gat. Deze opgravingen
werden door geschied-schrijver Van
Til in 1832 beschreven (pag 72).
De graafwerkzaamheden zouden
volgens Van Til gestaakt zijn van
wege de dikke salpeterlucht die uit
het gat kwam. Het een (de bres)
sluit het ander (het opgravingsgat)
uiteraard niet uit.
De ringmuur is vervolgd tot het pad
over het Spanjaardsveld. Hier is nog
net de fundering aanwezig van de
westelijke aanzet van de poortdoor
gang. Er is vlak achter de 45 cm dik
ke buitenmuur van de poort (waar
op de poortboog stond) een insprin
gende 'nis' aanwezig van 30 cm
breedte wat waarschijnlijk de val
heksleuf (de 'hamei') van de poort
is geweest. De poortboog is ook op
Gronemans tekening te zien. De
oosthelft van het verdedigingswerk,
aan de oostzijde van het pad, is niet
opgegraven. De geschatte diameter
van de gehele ringmuur is van west
naar oost 32 meter.
Vanaf de poort in de ringmuur liep
een 1,20 m dikke muur richting de
Spaanse Poort. In de muur zijn drie
forse spaarbogen aanwezig, waar
van er twee deels ingedrukt zijn.
De noordelijkste is geheel intact.
De spaarbogen zijn 1,5-steens dik
en 3 tot 4 meter lang en moeten
worden gezien als grondbogen in de
fundering. De muur, die erop stond,
is waarschijnlijk de corridormuur
geweest van de poortroute van
Spaanse poort tot buitenpoort
schuin door het halfronde rondeel
heen. Aan de oostzijde van het pad
ligt dus vermoedelijk de tegenhan
ger van deze muur. De poortroute
maakt hier dus een knik naar het
noordoosten (net als het huidige
pad) en stuurt recht aan op de oude
landroute over de Zutphense Enk,
nu de Weg naar Laren. Op de kaart
van Thomas Witteroos staat 'Dese
wech coempt van Deventer'. Zowel
op de kaart van Jacob van Deventer
(1565), als Witteroos (1573), Braun
en Hogenberg (1588) en D' statt
Zutphen op d' Perspective (ca. 1600)
en het Vestingplan van Schelven
(1596) staat deze situatie zo afge
beeld. Opvallend is dat bij alle kaar
ten de Spaanse Poort (feitelijk een
'barbaca-ne'-poort) nooit is afge
beeld.
Aan het westelijke begin van de
ringmuur heeft een gebouw gestaan
dat geheel onderkelderd is geweest,
voorzien van een tonge-welf. De
kelder is binnenwerks 5,25 x 3,5
meter. Het onderkelderde gebouw
betreft ongetwijfeld het wachthuis
dat ook op de kaart van 'd' statt
Zutphen op d' Perspec-tive' uit ca.
1600 te zien is. Vanaf de stads-zijde
was een keldergang aanwezig die in
de kelder uitkwam, voorzien van
een boogje aan het einde van de
gang en begin van de kelder. Deze
kelderingang lijkt nog in de 16e
eeuw vervangen door een gang die
daar schuin op staat en meer naar
de ingang van het rondeel (vanuit
de Spaanse Poort) lijkt georiën
teerd. In deze hoek van het verdedi
gingswerk is ook in later tijd nog
veel verbouwd. Waarschijnlijk is dit
in de 19e eeuw gebeurd toen in
1859 op de fundering van het toen
gesloopte rondeel de fourageerma-
gazijnen van de Isendoornkazerne
werden gebouwd. De oude kelder
was klaarblijkelijk nog intact en is
toen dichtgemetseld. Er werd dwars
over de muurresten van de kelder
gang een rechthoekig keldertje aan
gelegd van sloopstenen. Dit kleine
keldertje van 3,20 x 1,15 meter bin
nenwerks had een ingang vanuit de
oude kelderingang. De aanzet van
het gemetselde deurkozijn met
sponning en een rollaag als drempel
was nog net aanwezig. Hierin heeft
een deur gezeten van iets meer dan
70 cm breedte. Deze deur werd in
vrijwel vergane staat, compleet met
hang- en sluitwerk en slot in de
puinvulling van de gang gevonden.
Vanaf het westelijke uiteinde van de
ringmuur liep een dikke muur
westwaarts. Dit was de 'gordijri-
muur van de wal die het rondeel
verbond met het westelijk gelegen
volgende rondeel (zie verder). Ook
de gordijnmuur stond schuin tegen
een aardlichaam aan de stadszijde.
Het metselwerk van de ringmuur,
gordijnmuur, corridormuur en het
onderkelderde wachthuis is redelijk
consequent opgebouwd uit afwisse
lend lagen koppen en lagen strekken
(kruis- of staand verband). Alle bo
vengenoemde elementen behoren
bij de primaire opzet van het verde-
Het vrijgelegde muur
werk van het onderkel
derde wachthuis. >-
gezien.
De opgraving van het
rondeel in het Vogelpark
vanuit de hoogwerker
8
