i V*.
i
Monumentenzorg
Interessant is de vraag of het
voord "bogen" slaat op de gemet
selde bogen naast elkaar, één ton
gewelf dus, of dat bedoeld werd:
twee of drie tongewelven achter
elkaar. In het laatste geval is de
brug langer geweest dan nu het
geval is en is het aannemelijk dat
de brug een aansluiting op de
Marsbinnenpoort heeft gehad.
Deze poort is in 1390 gebouwd ter
vervanging van een oudere poort
die stond in de Wastingshoek, in
het verlengde van de Spiegelstraat.
De Marsbinnenpoort heeft onge
veer ter hoogte van de huizen
Marspoortstraat 19 en 21 gestaan.
Het is mogelijk dat de brug gelijk
met de sloop van de poort in 1820
is ingekort tot het huidige formaat.
Het is echter ook mogelijk dat
onder de bestrating delen van de
brug of van van een vroegere fase
aanwezig zijn. Uit archeologisch
onderzoek tijdens rioleringswerk
zaamheden in 1998 bleek in ieder
geval dat in het verlengde van de
Marspoortbrug metselwerk koud
tegen de nog aanwezige fundering
van de Marsbinnenpoort was
gemetseld1. Daarmee wordt het
meer aannemelijk dat er inderdaad
sprake is van minimaal twee brug
bogen achter elkaar.
Tot 1716 zal er gezien de weerbare
functie van de Marspoort en de
Berkel waarschijnlijk sprake zijn
geweest van een houten ophaal
brug die na de aanleg van nieuwe,
meer buiten de stad liggende ves
tingwerken in de 17de eeuw niet
meer noodzakelijk was. Het is
mogelijk dat een houten brug toen
door de huidige brug is vervangen.
Archeologisch onderzoek in de toe
komst zal meer licht op deze zaak
kunnen werpen.
Negentiende-eeuwse fase
Ten zuiden van het vroeg achttien-
de-eeuwse, gemetselde tongewelf
ligt ook een deel met stalen liggers.
Dat maakt deel uit van de brug-
verbreding door stadsarchitect
D.J. Itz. Deze maakte daarvoor in
augustus 1868 het uitgevoerde
ontwerp met gemetselde brugge-
hoofden die naar de kaden toebui
gen2 Voorts laat het ontwerp zien
dat de bruggehoofden worden
beëindigd met natuurstenen rusti-
cablokken zoals nu ook het geval is.
De brug werd tenslotte voorzien
van een fraaie, rijkbewerkte, gietij
zeren balustrade.
Waterstraathoek Marspoortstraat
zwaar getroffen. Daarbij is ook de
brug beschadigd en heeft men na
/f'df
t i At
f V
Latere wijzigingen
In 1893 zijn de plannen gepresen
teerd voor de aanleg van de stoom
tram Zutphen - Emmerich, een lijn
die pas in 1909 volledig operatio
neel was3 Ten behoeve van de
tramlijn is aan de brug een mini
male wijziging doorgevoerd. Deze
bestond hoofdzakelijk uit het leg
gen van een enkel paar rails en de
daarvoor benodigde onderleggers.
Na W.O. II is de tramlijn opgehe
ven en zijn de rails weer verwij
derd.
De brug heeft naar aanleiding van
het bombardement van 14 oktober
1944 opnieuw wijzigingen onder
gaan. Tijdens dit bombardement,
dat gericht was op het spoor-
emplacement, zijn enkele afzwaai
ers op de oude stad neergekomen
en werd o.a. de omgeving van de
de oorlog de balustrade en de daar
bij horende plint vervangen. Op 27
mei 1953 werd daartoe opdracht
verleend en kreeg de brug haar
huidige aanzien4.
De brug is behalve oud ook steden
bouwkundig van belang. Is de eer
ste fase uit de achttiende eeuw te
relateren aan de aanwezigheid van
de Marsbinnenpoort tot 1820, de
verbreding van de brug heeft alles
te maken met de uitleg van de stad
richting de IJssel. In de uitbrei
dingsplannen, die door stadsarchi
tect A.B.W. Langenberg zijn geïni
tieerd en door zijn opvolger DJ. Itz
zijn vormgegeven, paste ook ver
lenging van de Marspoortstraat. De
verlenging richting de IJssel is bre
der uitgevoerd dan de 18de-eeuwse
brug en de verbrede brug paste
goed in het stedenbouwkundige
idee van een brede, rechte straat als
een as van de IJsselkade naar de
Markt. De verbreding van de brug
die vermoedelijk in 1869 heeft
plaatsgevonden is het eerste resul
taat van die plannen geweest. De
realisering van de zuidelijke straat-
wand volgde kort daarop.
1 M. Groothedde, Van Straten, Muren en
Poorten, in: Bijdragen en mededelingen
Vereniging Gelre XC, Arnhem 1999,198-200
2 Stadsarchief Zlltphen.,
teknrs.: 05.01.184,05.01.185.05.02.227
3 Stadsarchief Zutphen.,
Nieuw Archief inv.nr. 1980
4 Stadsarchief Zutphen.,
Nieuv: Archief - D.O.W.
De opstand van het
westelijk bruggehoofd
met in doorsnede de
paalfundering getekend,
foto Stadsarchief.
Het aanzicht van het
westelijk hrugge
hoofd van de
brugverbreding met
de rijkbewerkte
oorspronkelijke
balustrade,
foto Stadsarchief.
5
