De Lochemse hooiplukkers
Hartelijke groeten uit Lochem (24)
CeesJan Frank
Dit keer is er aandacht voor een historische gebeurtenis uit de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648).
In het jaar 1590 wist de poorterszoon Jan de inname van de zwaar beproefde stad Lochem op
bijzondere wijze te voorkomen.
Het speelde zich allemaal af bij de Smeepoort, één van de drie middeleeuwse stadspoorten van Lochem.
Spaanse soldaten hadden zich verscholen in een hooiwagen, met het doel op deze manier ongemerkt binnen
de vesting te komen. Zo zouden ze het buiten de stad neergestreken Spaanse leger kunnen helpen aan een suc
cesvolle verovering van de stad. Volgens goed gebruik mochten de Lochemse jongens, zolang de wagens met
hooi voor de stadsboeren onder de poorten de stad in reden, hooi van de karren plukken voor hun konijnen.
Jan stuitte hierbij op een verstopte soldaat en sloeg alarm. Lochem was gered.
In de negentiende eeuw, toen Nederland zich als nieuw koninkrijk en moderne natie op de kaart zette, ont
stond een geweldige belangstelling voor de vaderlandse geschiedenis. Roemruchte periodes als de Tachtig
jarige oorlog en de Gouden Eeuw kregen daarbij een ruime plek in de geschiedschrijving en het vaderlandse
geschiedenisonderwijs toebedeeld. Het Turfschip van Breda, het Leidens ontzet en het beleg en het ontzet van
Alkmaar werden tot bijna mythische en heroïsche momenten uit de "Spaanse tijd".
Ook het verhaal van de Lochemse hooiplukkers werd nieuw leven ingeblazen. Dat gebeurde onder meer door
de veel gelezen gedichten van Anthony Christiaan Winand Staring (1767-1840) en de Rotterdamse dichter
Lambrecht van den Broek (1805-1863). De gebeurtenis belandde prominent in de geschiedenisboekjes voor
het onderwijs, de nieuwe verhandelingen over de vaderlandse en regionale geschiedenis én in de historische
achtergronden die in toeristengidsjes en streekbeschrijvingen werden opgetekend. Bovendien werd de helden
daad van "Poorters Jan" vanaf de late negentiende eeuw telkens weer uitgebreid verteld en uitgebeeld tijdens
allerlei stadsfestiviteiten, zoals de inhuldiging van Wilhelmina als koningin in 1898, haar regeringsjubilea en de
viering van het 700-jarige stadsrecht van Lochem in 1933. Zelfs de Smeepoort werd nagebouwd. De bekende
onderwijzer Pieter de Zeeuw (1890-1968) verwerkte het verhaal in een veelgelezen jeugdboek "De Hooiplukkers
van Lochem".
De hooiplukkers bleken ook een toeristisch sellingpoint, in toeristengidsen, stadswandelingen en op ansicht
kaarten. Eén van de hierbij afgebeelde kaarten, uitgegeven in de jaren 30, vermoedelijk rond het 700-jarig
bestaan, bevat zelfs het negentiende-eeuwse gedicht over de hooiplukkers, geschreven door L. van den Broek.
Bijschrift 1
Het gedicht van Van den Broek is ook afgedrukt op een veel jongere ansichtkaart die in de jaren 70 is uitgegeven door bakker Nico Gase
in Lochem. Voor de kaart werd een nieuwe tekening gemaakt, gebaseerd op die uit de jaren 30.
