telefoontje van Emiles hospita. Emile was door de Duit
sers gearresteerd. Bij navraag bleek het om een ernstige
zaak te gaan, namelijk spionage en sabotage. De la Fon
taine Verweij zorgde in overleg met Emiles familie voor
een goede advocaat, mr. Freke van Hattum. Deze heeft
veel moeite voor Emile gedaan, maar hij heeft niet kun
nen voorkomen, dat Emile uiteindelijk toch ter dood werd
veroordeeld.
Over hoe Emile bij het verzet betrokken is geraakt, heb ik
niets kunnen vinden. Toch is er wel iets te vertellen over
wat de inlichtingengroep Van Hattem, waar Emile deel
van moet hebben uitgemaakt, is overkomen. Emile was
namelijk niet de enige die het slachtoffer werd van het
oprollen van deze groep. Tot de groep van twintig inlich
tingenmensen, die op 20 juli 1942 op de Leusderheide
bij Amersfoort werden gefusilleerd, behoorde ook Wim
Kooijmans. Een neef van hem, Luuc Kooijmans, heeft een
boek geschreven over hetgeen met zijn oom en diens
familie was gebeurd5. Daardoor wordt het ook wat duide
lijker, wat Emile overkomen moet zijn.
Wim Kooijmans maakte ook deel uit van het netwerk
van inlichtingenmensen die werkten voor de inlichtin
gendienst van Johan (Han) van Hattem. Daar waren veel
studenten bij. Van Hattem, die aan de Technische Univer
siteit in Delft had gestudeerd, had in 1941 met behulp
van enkele maten uit de Ordedienst een nieuwe organisa
tie opgebouwd, die zich had gespecialiseerd in het bij
eenbrengen van strategische informatie. Deze informatie
werd aangeleverd door allerlei losse groepjes, ook van
elders uit het land. De binnengekomen informatie moest
Van Hattem naar Engeland zien te krijgen. Dat gebeurde
in eerste instantie door middel van een radiozender bij
hem thuis, maar later door zenders elders. De Duitsers
zaten immers niet stil. Ook werden via Frankrijk en Zwitserland microfilms met informatie naar Engeland
gesmokkeld.
In 1942 ging het echter mis. Een infiltrant was de organisatie van Van Hattem binnengedrongen. Han van
Hattem werd gearresteerd en hardhandig verhoord. Hij bleek niet bestand te zijn tegen het sluwe spel en
de harde verhoormethoden van de Sicherheitsdienst en sloeg uiteindelijk door. Hij sloot een zogenaamde
'deal' met de Duitsers, waarbij hem werd beloofd, dat hij en de leden van zijn groep gespaard zouden
blijven, als hij op zou schrijven hoe zijn organisatie in elkaar zat, met daarbij de namen van zijn belangrijk
ste contacten. Vervolgens werden zijn naaste medewerkers opgepakt. Ze zouden volgens de afspraak niet
ter dood veroordeeld worden, maar 'slechts' gedurende de gehele oorlogstijd opgesloten blijven zitten.
De werkelijkheid bleek anders te zijn. Wim Kooijmans, die net als Emile in Amsterdam woonde, maar hem
blijkbaar niet ontmoet heeft, werd ook hard aangepakt, zowel lichamelijk als geestelijk. Dat zal bij Emile
wel niet anders zijn geweest. Wim kwam zoals vele anderen eerst in het 'Oranjehotel'6 in Scheveningen
terecht en later in Haaren, waar de Sicherheitspolizei een gevangenis had ingericht in een opleidingsinsti
tuut voor priesters. Uiteindelijk werden ze in 1943 voor hun proces ondergebracht in het Utrechtse Huis
van Bewaring. Daar was een kerkzaal in het administratiegebouw als rechtszaal ingericht.
Het ziet er niet naar uit dat Emile ook in Scheveningen en Haaren is geweest. Van hem is alleen bekend, dat
hij in Utrecht heeft gezeten. Maar voor de rest zal het hem zijn vergaan als ook Wim Kooijmans en anderen.
In het verhaal over Wim Kooijmans komen namen voor van personen die tegelijkertijd met Emile van der
Borch en Wim Kooijmans op 20 juli 1943 zijn terechtgesteld, zoals Dolf Snijders, Han van Hattem en Jaap
Strobos.
De la Fontaine Verweij weet in zijn verhaal nog wel te vertellen dat hij van de advocaat gehoord had, dat
Emile in zijn cel bijna onafgebroken had zitten lezen, vooral filosofie: Kant en Hegel. Mr. Van Hattum had
door zijn bezoeken aan Emile steeds meer respect voor hem gekregen vanwege zijn geestkracht.
Eén van de weinige bekende portretten van Emile van
der Borch van Verwolde. Toen een samensteller van een
boek over bekende dichters en prozaïsten uit zijn tijd hem
om een foto vroeg, meldde hij terug: "U zult het [portret]
niet krijgen, en ik hoop dat dit u teleurstelt! Ik houd het
er voor dat een portret en een gedicht elkaar niet goed
verdragen." (Van der Borch van Verwolde, 1-12-1938) foto
particulier archief
