bij elkaar te roken en te kaarten in één van de kuilen
bij zo'n geschut. Bij het andere geschut konden we
zo bij. Toen bedachten we een geintje. De grote band
met granaten voor het geschut hebben we onklaar
gemaakt door de granaten er om en om in te leggen.
We hoefden niet lang te wachten voor het resultaat.
Engelse vliegtuigen waren verschenen. We moesten
maken dat we weg kwamen en zochten een veilige
plek onder de kanaalbrug.
De Duitsers konden maar één geschut gebruiken, de
andere konden ze wel afschrijven. De heleboel zal wel
vastgelopen zijn.
Voor thuis moest ik voor melk en soms een beetje
rogge de boer op. Dat deed ik meestal op een fiets
zonder banden. Bij de Exelse Tol bij boer Vrielink
kwam ik soms een paar keer in de week. Zo'n fiets was
wel link, want je ging gauw onderuit. Dat gebeurde
ook een keer en toen kwam ik zonder melk thuis. Met
rolschaatsen ging het beter en veiliger. Bij de boer
was het best gezellig. Na het slachten mocht ik mee
helpen met worst draaien en ook probeerde ik rogge
te maaien, wat natuurlijk niet lukte met zo'n grote zeis.
Op een dag was er een Duits vliegtuig, een Mes-
serschmitt, neergeschoten. De brokstukken lagen ach
ter de trambaan, vlakbij de boer. Nieuwsgierig ging ik
kijken, wat gemakkelijk ging omdat de trambaan daar
hoger lag. Er liep een schildwacht bij het wrak. De vol
gende dag ben ik er weer heen gegaan, nu met een
tang en een schroevendraaier, want ik wilde een stuk
meenemen als herinnering. Het lukte achter de motor
te kruipen uit het zicht van de wachter. Een groot stuk
van de motor wist ik er af te halen. In een gonjezak
achter op de fiets geknoopt ging het huiswaarts. Dat
ging ook maar net goed, want op de Exelse Brug was
er controle door de Duitsers.
Ik maakte ze wijs dat ik een roggebrood bij me had. Ze
geloofden me en ik kon doorfietsen. Het motoronder
deel is begraven ergens in een tuin achter voormalig
Hotel Stad Lochem. Het is er nooit meer van gekomen
om het op te graven.
Een enkele keer ging ik met vriend Wim mee naar
een boer in Groot-Dochteren om er melk te halen.
Bij de Exelse Tol links af richting 't Ross, maar dan
grotendeels verder langs de spoorbaan. We waren
vlak in de buurt van het station Laren-Almen toen
er Engelse vliegtuigen aan kwamen. Er stond bij het
station een trein en waarschijnlijk was deze het doel
van de vliegers. We lieten ons in het zand vallen van
de spoordijk. Net op tijd, want ze lieten hun bommen
vallen, maar de trein werd niet geraakt. We hebben
erg veel geluk gehad, want één van de scherven
sloeg vlak voor ons in de grond. We zaten onder het
zand. De scherf was nog flink warm, maar ik heb hem
toch meegenomen en hij heeft nog jaren gediend als
presse-papier.
Over vliegtuigen gesproken, bij alle toestellen die
naar beneden kwamen gingen we kijken. In de hele
omtrek kon je ze vinden. Een ervan zal ik nooit verge
ten. Dat was in Zwiep, in de buurt van De Cloese. We
konden de plek alleen bereiken via de Berkel op een
vlot. Er was niet veel meer van het vliegtuig over. Het
toestel, een Amerikaanse Thunderjet, was helemaal
uitgebrand. Toen het neerkwam leefde de piloot nog.
Een boer die vlakbij woonde was er met zijn zoon
naar toe gegaan, maar ze konden niets beginnen.
De munitie vloog hun van alle kanten om de oren.
De piloot kon de cockpit niet open krijgen. De man
is levend verbrand. Wat ik later nog wel vond was
een ketting met een naamplaatje er aan. Die naam
vergeet ik nooit meer: Harold E. Spicker van het USA
Een Fokker Gla, een jachtkruiser, waar de Nederlanders hoge
verwachtingen van hadden. De Fokker maakt deel uit van de
luchtverdediging tijdens de meidagen van 1940. Door Bertus
of zijn vader Cornelis, die prachtig kon tekenen, rond 1940
vastgelegd in een schetsboek. Hij gebruikte daarvoor een
vooroorlogse foto, want op de vleugels zijn nog "roundels" te zien.
Die werden later overgeschilderd in oranje driehoeken3.
Tekening van gevechtshandelingen uit het schetsboek van Bertus.
Een tweedekker, mogelijk een Gloster Gladiator, vliegt boven een
tank. Rechts een Duits vliegtuig, herkenbaar aan het hakenkruis
op de romp, waarschijnlijk een Messerschmitt Me 110.
