0ffd)rtc». èelfcr,
"Menigmaal heb ik mij verlustigd met het zien passeren der zogenaamde Hessenkarren, kolossale karren door vier
of vijf hengsten getrokken. Vroeger voerden zij waardevolle spullen aan, o.a. zijden stoffen uit Italië; maar in latere
tijd brachten ze slechts zwartsel naar Amersfoort. Nog hebben deze wagens niet opgehouden te rijden, te Arnhem
zag men ze nog wel eens (1859!). Het bedrijf liep op zijn eind. Het waren vennootschapjes, die de karren uitrust
ten; de voerman met paard en hond leefde vrijwel geheel van meegevoerd proviand en bij gemis aan retourvracht
verkocht hij wagen en paarden hier, om met de hond als gezelschap te voet huiswaarts te keren."
De 'Frachtfuhrleute' en hun almanak
Zoals al eerder is aangegeven was het transport van goederen door ons land door de zogenaamde Hessen
slechts een fractie van het totale transport door Duitstalige voerlui door heel Europa. Deze voerlui vorm
den zoals vermeld de harde kern van alle internationale voerlui in die tijd. Vaak uit nood geboren waren
hun voorouders van de landbouw overgegaan op het vervoer van goederen. Het beroep van voerman ging
meestal van vader op zoon. De zoon trok al op jonge leeftijd met zijn vader mee om de routes en de kneepjes
van het vak te leren kennen. De voerlui uit een bepaalde regio vormden een soort gilde (een zogenaamde
'Zug'), die hen verplichtte zich aan bepaalde regels te houden. De routes liepen van herberg naar herberg,
waar de voerlui na aankomst meestal gezamenlijk optrokken. Ze nuttigden er ook samen de maaltijd nadat
ze eerst gezamenlijk in gebed waren gegaan. Het waren meestal zeer vrome lieden. Dit alles is te lezen in het
artikel 'Der Fuhrmann von dazumal' uit het blad Die Gartenlaube (1864) door August Topf. De schrijver geeft
een prachtige beschrijving van het leven van de voerman uit die tijd. Ook heeft hij het in zijn artikel over een
bijzonder object, dat bijna iedere voerman destijds bij zich droeg in zijn ransel, namelijk een soort almanak.
Het droeg de opmerkelijke titel 'Jesus! Der getreueste Gefahrte und Helfer zu Wasser und Lande'. Het boekje
omvat twee delen. Het eerste gedeelte bevat morgen-, avond-, boete-, biecht-, communie-, reis- en andere
gebeden en liederen. In het tweede zijn allerlei praktische zaken terug te vinden, zoals informatie over de
vele verschillende maten en gewichten die in die tijd nog bestonden. Verder bevatte het renteberekeningen,
een eeuwigdurende kalender, wat te doen bij ziekte en lichamelijke ongemakken en een richtingaanwijzer
met routes door Europa van herberg naar herberg. Er zat ook een eenvoudige uitvouwbare kaart van Duits
land en omringende landen en een eveneens uitklapbare afstandstabel in. Deze is echter nauwelijks te lezen,
zo klein zijn de letters en cijfers. Doordat de kaart uitvouwbaar was, is hij ook meestal uit de nog bestaande
almanakjes verdwenen.
Uit potloodkruisjes in bovenstaand boekje blijkt dat de eigenaar, een voer- of koopman uit Quedlinburg (ten
oosten van de Harz), in ieder geval over twee der vier routes naar Amsterdam heeft gereisd. Lochem staat
niet als mogelijke rustplaats vermeld. De in ons land aangegeven routes liepen via Groningen - Harlingen, via
Oldenzaal - Deventer en via Goor - Zwolle naar Amsterdam.
In Duitsland is nog veel informatie over 'onze' Hessische voer- en kooplui te vinden. Tenminste als men daar
zoekt onder de benaming Fuhrleute, Frachtfuhrleute of Handelsstrassen.
35SU5!
511 'Kaffer tuit» Saute,
Si tent) SScicJjfo
EM;mtafdii,5KcfoIt>ir=unt$!nj3rcdj«
9Cfi]n»cifct', l'n»itctiirtc,@tabfe<
164 gjpii grauBfrfiraefg nacfi ©traflburg,
b\è «eipaig 23
unb Olorbbeim
3
fl ffiurjen 3
5ï6rbcn
1
©ablett 1
©arterobe
2
©fcbofj 1
I
Sïiega 2
SÓïfinteu
I
d?ain 1 u. 1
il Gaffel
2
Gr «CO 3
©urtdêberg
2
€emi£ 2 u. 1 b
giiljta
I
.R6nigémarb« 2
©immerobe
I
Slotbenburg 5
©reig
2
93a§el 4
V\è .fttrcb&aon 0
ber
Jpara 3
S&trburg
3
Siegnifc 3
©iegen
3
Oleuntarl 3
£angen©ónp
1
&ff<* 3
©u^&ö#
1
©reglau 2
griebfcerg
1
Summa 62 feilen.
§r«nff. amOTapn 3
aiutrbeu'gen
Gffenburg
2
©raunfcbrc SranE-
a
1
•J furt am Tilayn n
Strasburg.
©emé&eim uber
ben SRf?ein
i
fl ©«nerbagen 3
5Bo/mê
3
Dleue 5Balm 2
o granïetubal
2
j?obenbaufen 2
©gerêljctm
1
Sefen 1
l ©peper
3
&tè3lljaufen,Gc&te,
£anbau
,5
-f-
«Sïftttett ttitb Slmflerbam.
fl ©eiflenburg
j>ageiwu
Siragbtirg
©umma 64 feilen.
port 25raunfd)tt>eig
bis SRremm unb
Slmfterbam,
b SWobof 3
©roebel 1
n $tu 2
b SBinfen iu.il
JÊ>ut SKoIea 3
jtatope iu. ib
fl ©erfeeti 2
©aoerti 1
2Jd>em 1 u. 1 b
©remen 1 u. 1 b
m ©elmenljorjl
fl £lbenburg
b ©lepbaufen
Slperu
©efern
m ïeer&éobrt
fl @mbbcn
JDrlfiteL
jum 2BajferDaram r
fl ©r&nittgen 3
ïibarben 6
^ranedfet iu.i b
jaarlingen iu.16
fiber bie@über;6ee
bis 2£mfterb«nt 14
(Summa Ó2?0ïeKert.
(tin «riteer IPeg irn
tpinter $u reifen.
fl ©elmenborjl .19
(kloppenburg 5
JJrafelune 5
Singeu 3 u.i Ij
SHeuenbng 3U.1&
«fcarben&erg 5
©men 2 u, I
3d?rooltobet3roott 3
Pon l)Ut 511 ÏPaffer
M Slmflerböra 76
Sum. 62 U.1 fyvft.
Hocb ein Wcq ben
bie pofl reifet fiber
fl S3; emeu 18
Jfrannoöer 7
'tflbtJbögen 5
(l 971 in*
©er getreuejle
bat innen embulteu
(koiwromiiout SResfe aebfl anbern ©eb eten
ur.b ïiebern,
allerbanb
muig, unb "WaajjwgleUfcunfl,
tugleidjea
ober atteilemSomtesv^iger, aötnte unb Sec#
compag, immerttjilbreuben (kvilenber,
itnb «üCertj nüijitcijen JSRadBrt^ten.
9?? i t .ft u p f e t n.
VHit (tyirf&ftl, ©ficfof, gnab, prunfegio,
SBalftitbiirg, fcey S^ifiianSottbKf^o&HWW.
