En uit: "Daszgerade Deventer im 15. Jahrhundert ein wich-
tigen Handelspartner war, zeigt eine Begebenheit aus dem
Jahre 1456 als Graf Berndzu Bentheim und eine Gruppe
von fahrenden Kaufleuten aus dem Hessischen, die in
Deventer Laken, Honig, Butter und Kase gekauft hatten, bei
Nordhorn und Schüttorf sich die Wagen abnehmen liesz
De in ons land gebruikte benaming Hessenkar en Hes
senwagen is ouder dan de benaming Hessenweg. Dit
laatste begrip kwam pas in de zeventiende eeuw in ge
bruik. Hessen en andere uit Duitse gebieden afkomstige
koop- en voerlui kwamen al zeker sinds de dertiende
eeuw naar de jaarmarkten in de Hanzesteden in het oos
ten van ons land, met name naar Deventer. Toen al vond
er een behoorlijke uitwisseling van producten plaats,
waarbij voor de Duitsers de inkoop van haring en stokvis
voor hun thuismarkt erg belangrijk was.
Verschuiving van de Hessenroute van Antwerpen naar
Amsterdam
De Hessen kwamen echter pas vanaf de zeventiende
eeuw opvallend in ons land in beeld, doordat vanaf die
tijd hun aantallen toenamen. Dat had alles te maken
met de val van Antwerpen. Deze stad had zich in de
loop van de vijftiende en zestiende eeuw ontwikkeld
tot één van de belangrijkste haven- en handelssteden
van Noordwest Europa. Maar het bankroet in 1557
van het Habsburgse rijk9, waar België toen deel van
uit maakte, en het faillissement van Frankrijk een jaar
later had tot gevolg dat de Antwerpse geldmarkt zwaar
werd getroffen. Veel internationale handelaren, Zuid
Duitse bankiers en Italiaanse kooplieden gingen failliet.
De crisis werd nog versterkt door het handelsembargo
van de hertog van Alva (Spaans generaal en gouver
neur van de Nederlanden) tegen de Engelsen. De af
sluiting van de havens van Brugge en Antwerpen door
de Geuzen, Alva's onderdrukking van de bevolking, de
muiterij van de Spaanse huursoldaten in Antwerpen
in 1576 (de Spaanse Furie) en tenslotte de inname van
de stad in 1585 door de hertog van Parma zorgden er voor, dat veel in de stad woonachtige koop- en ambachts
lieden (waaronder veel buitenlanders) de stad ontvluchtten. Zij trokken onder meer naar Amsterdam en Bremen.
Voor Amsterdam, dat in die tijd al met een opmerkelijke economische bloei bezig was, betekende dit een enorme
impuls, die uiteindelijk heeft geleid tot Hollands Gouden Eeuw.
De groei van Amsterdam trok weer extra veel koop- en ambachtslieden aan. Dit had tot gevolg dat een steeds gro
ter deel van de stroom vrachttransporten, die tot dan toe vanuit de Duitse gebieden naar Antwerpen was getrok
ken, zich op Amsterdam en Bremen ging richten. Dat leidde er weer toe, dat de goederenstroom bestemd voor
Amsterdam vanaf die tijd steeds vaker vooral door het oosten van ons land trok.
Het beëindigen van zowel de Tachtigjarige Oorlog (1568 - 1648) in ons land en de Dertigjarige Oorlog (1618 -
1648) in de Duitse gebieden heeft een behoorlijk grote invloed gehad op de komst van de Hessenkarren en - wa
gens naar ons land. Ook tijdens beide oorlogen werden er wel goederen vervoerd, maar dat ging vaak moeizaam
en met veel risico. Na de beide vredes in 1648 kwam het goederentransport vanuit de Duitse gebieden naar ons
land goed op gang.
Wolfgang Herborn10 heeft voor de tijd rond 1500 aangetoond dat de Hessen samen met de voerlui uit Keulen,
Aken en Neurenberg de grote internationale transporteurs van goederen in West Europa waren. Het kan best zo
zijn geweest dat, gezien de sterke band van de Hessen met Antwerpen door de verhuizing van Antwerpse koop
lieden (waaronder een aantal Hessen) het vooral Hessische voerlui waren, die door ons land in de richting van
Amsterdam trokken. Het grote in 1582 in Antwerpen gebouwde 'Hessenhuis' versterkt de indruk van het grote
aandeel, dat de Hessische voerlui hadden bij de transporten naar die stad. De benaming 'Hessenhuis' zal niet zo
maar gekozen zijn.
Wiehtifie Handelastrafaen.
O
e
end.
bi- ii ui,-;
Mo mier o
Erfurt
i l i i
RU«T 18H9 TrniA
NflruilVftrg
liegBirtlmr
\i:i
Siil'jrerjW HwidiJibrrr
91
fixiyiö
1 I," - I: il
iPiL.^rchw
VüUeh
Splflgeo-P. Jfi,
Jat
Afb. 4. De belangrijkste handelsstraten in West Europa in de
vijftiende eeuw. Amsterdam speelde toen nog geen echte rol in
het grote handelsverkeer.
