Puzzelen met de paleografen
Maran Olthoff
Wie weleens een buitengewoon sierlijk geschreven stuk tekst uit de zeventiende eeuw heeft gezien,
kon daar waarschijnlijk geen wijs uit worden. Toch willen we graag weten wat er nou precies staat
in oude stukken die aan de raad van Lochem werden gestuurd. Dat is het werk van de leeskring
paleografie van het Historisch Genootschap.
Edele, erentveste, hoochgeleerde, voor-
sienige, seer discrete heeren, besondere
goede vrienden... Uijt bijgaande missive
aen ons bij haer edele van Doesborch
toegesonden, sullen u edele believen te
vernemen, wat de heere advocaat ten
hove aengaende die gemeijne saecke
daerbij heeft enz.
In koor spreken ze de tekst hardop uit. 'Als
een schoolklasje,' zegt er een. Ze moeten
er zelf om lachen. Maar huiswerk heeft dit
klasje nauwelijks.
Paleografie houdt zich bezig met het bestuderen en
ontcijferen van oude handschriften en archiefstukken
Dankzij het gezamenlijke speurwerk van de enthou
siaste mensen van de leeskring kan een hertaling van
oude stukken worden gemaakt die wij kunnen lezen.
Buiten regent het pijpenstelen. Het is maandagmid
dag, en zoals elke derde maandag van de maand
zitten de leden van de werkgroep aan de lange tafel
in de Veldmaat. Op het scherm aan de muur is een
deel van een oud handschrift te zien, onleesbaar voor
de leek. Onder leiding van Pier Horensma turen Henk
Mulder, André Reincke, Jaap Spegt, Frans Steijnen en
Herman Reinderink naar de tekst en gezamenlijk pro
beren ze te ontcijferen wat er staat. Herman bedient
de laptop, hij projecteert de oude tekst en daaronder
schrijft hij wat ze er samen van hebben gemaakt.
Soms wordt er uitgebreid gedelibereerd over een
woord, een letter, de aanzet van de ganzenveer of de
pen van de oorspronkelijke schrijver. Het lijkt vaak op
gokken, dan hoor je ineens: 'Die poot voor de c hoort
bij de a'
De sfeer is gemoedelijk. Helaas ontbreken Ria Rade
maker en Annemiek Langelaar deze middag. Het is
puzzelen voor de aanwezigen, maar ze
komen er wel uit. Vaak is de aanhef van
een stuk hetzelfde, de krullerige letters on
leesbaar voor een beginner, maar de tekst
wordt al snel herkend:
zou welkom zijn. Wanneer zou die zich aanmelden?
Op één maandagmiddag nemen ze twee a drie oude
stukken van een pagina door. Bij de volgende bijeen
komst bespreken ze de wijzigingen/verbeteringen.
Bijvoorbeeld of Lochem in de oude tekst met één of
twee c's staat geschreven. Het moet kloppen!
Pier Horensma: 'Paleografie is het voetenwerk van
de geschiedschrijving. Zonder dit gezellige gescrab-
bel komt niemand vooruit, ook de wetenschap niet,
zonder dat je er nou grootse dingen van moet ver
wachten."
De uitgewerkte hertalingen gaan ter controle naar
het Regionaal Archief in Zutphen, waar medewerkers,
ook amateurs, er nog eens met de stofkam doorheen
gaan. Daarna komen ze weer terug naar Lochem en
worden ten slotte in Zutphen gevoegd bij de origine
len.
Wanneer u de oude stukken wilt inzien, hoeft u niet te
turen naar een oud, maar o zo sierlijk handschrift uit
bijvoorbeeld 1668 om te weten te komen wat er staat.
Een deel van de uitgewerkte stukken is al in boekvorm
uitgegeven en staat in de kast in de Veldmaat.
Ze zouden graag uitbreiden en verjongen.
Maar ook een goede leraar paleografie
V.l.n.r. Frans Steijnen, Henk Mulder, Maran Olthoff, Marja Dekker, Herman Reinderink,
André Reincke, Ria Rademaker, Anneke Nauta. Op de foto ontbreken: Jaap Spegt en
Pier Horensma.
