De bestrating op de Lochemse Markt
Eerste aanzet tot een historisch onderzoek van de Lochemse keitjes
André Reincke
Bij de onlangs gevoerde discussie over de keitjes op de Markt van Lochem heeft de Monumen
tencommissie ons gevraagd om historische informatie over dit onderwerp, als een deugdelijke
onderbouwing voor een pleidooi tot behoud en bescherming van deze historische bestrating.
Het is mij gebleken dat er maar heel weinig in de archieven is te vinden. Wel staat vast dat de
keitjes een lange historie kennen en voor Lochem van essentieel belang zijn geweest voor de
stedelijke bestrating. Dit artikel is wat mij betreft een 'stand van zaken' en in sommige onderde
len gebaseerd op vermoedens. Om de discussie echter levend te houden heb ik gemeend mijn
bevindingen tot zover alvast te publiceren. Wanneer er nieuw materiaal naar boven komt zal dit
zeker gemeld worden.
Uit een archiefstuk van het Regionaal Archief Zutphen
blijkt dat er in de jaren 1975-1978 plannen zijn ge
maakt voor de herinrichting van de Kleine en Grote
Markt in Lochem.
Het gereedkomen van de restauratie van de Gudula-
kerk was aanleiding voor het gemeentebestuur van
Lochem om aan het Stedebouwkundig Bureau Sep-
pen B.V. te Amsterdam de opdracht te verstrekken
een plan te ontwikkelen voor de renovatie van de
omgeving van de kerk.
Dit resulteerde in een ambitieus voorstel waarbij de
kleine Markt van een gazon zou worden voorzien, om
ringd door een laag muurtje, en de Grote Markt ge
heel opnieuw zou worden bestraat met de bestaande
zwerfkeien. Verder voorziet het plan in vernieuwing
of verplaatsing van lampen, banken, parkeermeters,
papierbakken enzovoorts.
Artikel 5 van het plan geeft een uitvoerige beschrij
ving van de manier waarop de bestrating van keien
moet worden heraangelegd:
De bestrating van de Grote Markt heeft een verrassend
levendig effect door de zwerfkeiverharding, die duizenden
zachtglimmende vlekjes veroorzaakt en als het ware als
een rullig tapijt in deze ruimte is gelegen.
Om dit moeilijk te bestraten materiaal alsnog enigszins
strak en beloopbaar te kunnen leggen, zet men eerst de
grotere, zware zwerfkeien in banen met een onderlinge
afstand van rond de 70 cm uit. Deze richtkeien worden zo
gelegd, dat de meest vlakke zijde boven komt liggen. Deze
vlakke zijde wordt gebruikt om het gewenste profiel uit te
zetten. De ruimten tussen deze banen worden nu opgevuld
met kleinere zwerfkeien, welke op hun kop worden gestraat
om een goed houvast te geven. Het werken met dit ma
teriaal eist zeer veel vakmanschap van de stratenmaker.
In de bijbehorende kostenbegroting betekent dit:
Bestrating, opnemen, schoonmaken, zandbedverbete-
ring, straten met nieuw materiaal en herstraten met aan
wezig materiaal 6350 m2 a f. 47,50 f. 301.625,--.
Het gehele plan kwam, afgerond, uit op een bedrag
van f. 650.000,--
Dit bleek voor het Gemeentebestuur echter een brug
te ver.
Men hakte de plannen in twee delen waarbij de eerste
fase zou bestaan uit de Kleine Markt en een smalle
strook langs de noordzijde van de kerk.
Dit gedeelte van het plan zou f 212.000,-- kosten.
Zoals eerder vermeld ging dit om het leggen van een
gazon en het maken van een muurtje.
Aldus geschiedde maar hoe het is gegaan met de 2e
fase, dus de grote Markt, vertelt dit archiefstuk niet.
Toch is uit overlevering wel bekend dat de keien
eruit zijn gehaald en opnieuw aangelegd. Maar of dit
gebeurd is zoals het plan had voorgeschreven valt te
betwijfelen.
Jammer, want was dat wel gebeurd dan zouden er nu
waarschijnlijk minder problemen met de begaanbaar
heid zijn geweest.
We moeten echter ook erkennen dat bijvoorbeeld
de jaarlijkse Kermis op deze Markt, gezien het grote
gewicht van de attracties, een zware wissel trekt op
deze bestrating.
Ook toen werd er gediscussieerd over het historisch
belang van de keitjes op de Markt en ook toen had
men daar best oog voor.
