feningen, maar nadat order is gegeven het schieten
te staken, mogen we toch verder. In Goor bezichtigen
wij de verwoestingen, welke het laatste bombarde
ment daar aangericht heeft. Vele woningen zijn één
puinhoop. Het is een troosteloos gezicht.
We komen op den grote rijksweg naar Delden. De
tegelfietspaden zijn over grote trajecten totaal ver
brijzeld door de tanks en overal liggen de geraamten
van uitgebrande auto's bij tientallen naast de weg.
Stukgeschoten bomen verraden ook hier een felle
strijd. Op een groot bord staat „THE LONDON ROUTE",
de grote transportweg naar Duitsland.
Dan eens rechts, dan weer links van de weg rijdend
of lopend komen we in Hengelo (0.), steeds begeleid
door honderden vrachtauto's. Voor hen, die de stad
vroeger gekend hebben is het een jammerlijk beeld,
zoals het er nu uitziet. Door de bombardementen is
het een ruïnestad geworden. Het gehele centrum is
totaal weg. De straten zijn er weliswaar nog, doch aan
weerszijden enkel puinhopen. Alles is met de grond
gelijk gemaakt. Complexen van straten en pleinen
zijn nu een grote vlakte geworden van troosteloze
muurbrokken en verbogen leidingen. Fabrieken,
winkels en woonhuizen zijn weggevaagd. Honderden
slachtoffers rusten reeds lang op het kerkhof. Het is
iets ontzettends Het leven herneemt echter zijn
rechten, want even verder zien we een aankondiging
bij een café: „Hedenavond dansen"
We fietsen verder naar Enschede. Het davert en don
dert nog steeds naast ons van de vrachtauto's. Thans
zijn er ook vele van de R.A.F. (Royal Air Force) bij,
welke naar het vliegveld „Twente" gaan.
Ook Enschede is zwaar geteisterd door de bombar
dementen. Het schrilste wordt hier verzacht, doordat
het puin reeds grotendeels is opgeruimd.
We spreken hier een Russische jongen van ongeveer
15 jaar. Hij spreekt goed Duits. Hij is met de Tommies
uit Duitsland naar Holland gekomen, toen de Geal
lieerde legers oprukten. Hij vertelt, dat hij uit Minsk
(Wit-Rusland) komt. Van zijn vader en moeder weet
hij niets. Die zijn verdwenen. Toen de Duitsers in 1941
bij hen kwamen, werden de zuigelingen en kleine
kinderen van de moeders afgenomen en niemand
heeft ze ooit weergezien. Zijn zusje van twee jaar
heeft hetzelfde lot ondergaan
Elf jaar oud is hij naar Duitsland getransporteerd om
er te werken in de oorlogs-industrie.
Haat straalt uit zijn ogen, haat tegen alles wat Duit
ser is. Direct na Pasen zijn treinen vol Russen, man
nen, vrouwen en kinderen uit Duitsland in Enschede
aangekomen. Deze mensen waren in Duitsland
tewerkgesteld. Velen konden niet meer lopen en allen
waren totaal uitgeteerd. Moeders met dode kinderen
nog op de arm kwamen uit de coupés, schreiend over
zoveel ellende en leed.
Het Nazi-Duitsland heeft met dergelijke daden zijn
geschiedenis geschreven, een geschiedenis van
bloed en tranen, die leed, ellende en dood over mil
joenen heeft gebracht.
opbouw, moeizaam, omdat het allernodigste ont
breekt. Een tijd van herstel. Nederland zag en ziet zich
voor een uiterst zware taak geplaatst. Toch zijn, on
danks alle moeilijkheden, reeds belangrijke resultaten
geboekt. Onder meer is de hongerende bevolking in
het westen geholpen met een stroom van levensmid
delen. Hoewel niet overdadig, is het voedselpeil nu
toch weer voldoende. Goddank Van alle verschrik
kingen is die van de honger wel de ergste.
Wij allen hebben ze gezien, de tobbers en de stak
kers, die vanuit Amsterdam, Rotterdam, Den Haag
enz. lopend of fietsend, met karretjes en wagens, de
Achterhoek introkken om althans enig voedsel te
bemachtigen. Stakkers, met opgezwollen gezichten
en ledematen van de honger. Honderden bezweken
onderweg.
De Achterhoek heeft geholpen met al wat mogelijk
was. De boeren hebben prachtig werk gedaan. Het
beeld van de lange stoeten, elke dag weer, van deze
hongerende mensen zal ons heel het leven voor de
geest blijven.
Maanden zijn verstreken sinds de bevrijding, sinds de
capitulatie van Duitsland. Op 15 Augustus 1945 werd
de wereldvrede een feit door de nederlaag van Japan.
De mensheid viert de overwinning op despotisme en
verdrukking, op onrecht en beestachtigheid. De de
mocratie zegeviert. Op naar een betere samenleving!
Bij het ter perse gaan van dit boekje bereikt ons het
ontstellende bericht, dat door het ontijdig ontploffen
van een landmijn, bij de opruimingswerkzaamheden
aan de Exelse Brug, drie Lochemse arbeiders zijn ge
dood, terwijl nog twee andere ernstig gewond wer
den. Zij vielen als slachtoffers van hun plicht. Onze
innige deelneming gaat uit naar de nabestaanden.
Dat zij rusten in vrede, gedragen door het eerbiedig
gedenken van alle Lochemse inwoners. Lochem heeft
ook zijn tol aan Mars betaald.
Epiloog
Maanden zijn nu reeds weer verstreken. Maanden van