een historisch trefpunt van de vernieuwende kunstenaars, onder wie ook Belgische architecten als Van
de Voorde, die het paviljoen Dangotte zouden ontwerpen. De Belgen lieten zich niet onbetuigd. Eén van
hen, Paul Hankar, heeft op zijn beurt weer veel invloed gehad op de ontwikkeling van de vormentaal van
de Weense kunstenaars. De nieuwe "gestileerde soberheid" viel in de architectuurontwerpen op door de
toepassing van rechte lijnen, licht gekleurde en vlak afgewerkte gevels, een subtiel gebruik van gestileerde
geometrische ornamenten en decoraties. De Weense stijl heeft jaren lang de toon gezet en was ook tijdens
de wereldtentoonstelling in Brussel niet weg te denken. Ook de Nederlandse inzendingen, waaronder de
Lochemse schouwburg van Hellendoorn, toonden de moderne soberheid, nauw verwant aan wat "hot"
was in Wenen en de andere culturele broedplaatsen. Van de Voorde was hier dus vertegenwoordigd met
een heel paviljoen in de "Weense stijl". Jacobus Hellendoorn was meer dan geïnteresseerd.
Zijn interpretatie (of bijna kopie!) van paviljoen Dangotte verrees in Lochem als 't Keppelke, met dezelfde
vierkante plattegrond, de lage gepleisterde gevels en het grote met leien gedekte dak, waarin een "Weense"
oogvormige dakkapel. Tussen de grote schoorstenen op de zijdakvlakken ontwierp Hellendoorn dakhui
zen om de zolderverdieping beter bewoonbaar te maken. De voorgevel heeft ook in Lochem een stoere
rondbooglijst en wordt geflankeerd door erkers met roedenramen. De gestileerde geschilderde decoraties
naar Weens model, waarmee de gevels van Dangotte waren versierd, bleven bij 't Keppelke achterwege.
't Keppelke is niet zo maar een "kopie". De architect heeft ook met zijn andere ontwerpen in Lochem
aangetoond, dat hij de internationale ontwikkelingen in de "moderne" architectuur op de voet volgde.
Dezelfde aandacht voor stilering van de decoratie op geometrische basis en de aandacht voor het witte,
onversierde vlak zagen we ook al in het ontwerp voor de Lochemse schouwburg en de villa's Naeff en
Hertenkamp op Berkeloord. Het zijn stuk voor stuk gebouwen met een "vleugje Wenen", en dat in een
villapark in de Gelderse Achterhoek.
De Lochemers konden het in het begin niet zo waarderen, maar daarin is gelukkig verandering gekomen.
't Keppelke en villa Naeff staan inmiddels op de monumentenlijst.
Meer over 't Keppelke en andere ontwerpen van Hellendoorn is te lezen in de in september 2012 versche
nen Monumentengids Lochem, uitgave van het Gelders Genootschap, uitgeverij Matrijs en de gemeente
Lochem. ISBN 978-90-5345-457-2. In de nog steeds bij de boekhandel verkrijgbare gids leest u alles over
de rijksmonumenten en gemeentelijke monumenten in de gemeente Lochem.
Bronnen:
Bouwarchief gemeente Lochem.
Archief en bibliotheek van Het Nieuwe Instituut in Rotterdam.
Zie de bronvermelding in de noten.
Fotoportret van J.J. Hellendoorn, afkomstig uit zijn biografie, bron:
Persoonlijkheden in het Koninkrijk der Nederlanden, www.iisg.nl/ondernemers/pdf/pers-0633-
01.pdf. De biografie klopt niet wat betreft de plaatsen waar Hellendoorn heeft gewoond. In 1910
vestigde hij zich officieel in Lochem en in 1912 is hij naar Amsterdam verhuisd.
Noten
1 C.J.B.P. Frank, "Monumenten in de gemeente Lochem (3). Landhuis 't Keppelke", in: Scholtampt van Lochem. Tijdschrift
van de Historische Vereniging Lochem-Laren, uitgave nr. 41, augustus 1997, p.44-45.
2 Onder andere de heren Franken, Scheen en Posthuma. Zie ook: Steenhuizen, A., "Sociëteiten en Schouwburg", in:
Een eeuw burgerzin. Werken aan welzijn in LochemLochem 2000, p.243-249.
3 Het nieuws van den dag, 15 augustus 1910.
4 In de Nieuwe Tilburgsche Courant, 26 augustus 1912 wordt gewag gemaakt van de verwoesting van het huis van de
heer H.
5 Situatie van het villapark Berkeldoord (behoort bij het raadsbesluit van 10-05-1911, door architect J.J. Hellendoorn,
1911, Regionaal Archief Zutphen, kaartnummer SZU005000227.
6 Brief van mevrouw C. Meursinge Reynders-Naeff uit Warnsveld, d.d. 8 september 1993 aan het secretariaat van de
toenmalige Historische Vereniging Lochem-Laren.
7 Bekend is dat verschillende huizen van Hellendoorn als "reclame" dienden om het nieuwe villapark Berkeloord en de
te kopen of huren percelen en villa's te promoten. Dit blijkt uit onder meer uit de teksten bij Hellendoorns ontwerpen,
die werden afgedrukt in het tijdschrift Vademecum der Bouwvakken.
8 Hellendoorn, J.J., "Landhuis te Lochem", in Klei, 1910, p. 279-282.
9 Poulain, N., "Wiener Mélange. Over de invloed van de Wiener Secession op de Belgische architectuur en toegepaste kunst
in de eerste decennia van de twintigste eeuw", in: Vlaanderen, Jaargang 36, p. 214-225.
28 Land van Lochem 2014 nr. 3
