gehele of gedeeltelijke protheses voor steeds grotere groepen mensen binnen handbereik. Ze werden
gemaakt in tandtechnische werkplaatsen of laboratoria, waarvan er in de eerste helft van de twintigste
eeuw verschillende werden opgericht, zo ook in Lochem.
Tandtechniek in Lochem
In 1937 kwam Franciscus Gerhardus (Frans) Smithuis (1911-1987), geboren in Hengelo (Ov), als tand-
technicus terecht in Lochem. Hij trad in dienst bij de tandarts H.J. Topzand, die praktijk hield in het
pand aan de Nieuwstad, waarin later tandarts Van Baren gevestigd was. Daar oefende Smithuis zijn vak
uit op een klein zolderkamertje. Na enkele jaren besloot hij echter voor zichzelf te beginnen. Na zijn
huwelijk op 14 april 1939 met Catharina Maria Nadorp vestigde hij zich op 8 juni van hetzelfde jaar
definitief in Lochem. Hij betrok de oude bovenmeesterswoning aan de Zuiderwal 4, die behoorde bij de
oude school I aan de Schoolstraat. De benedenverdieping werd als laboratorium ingericht en de familie
Smithuis kwam boven te wonen. In die tijd waren er nog geen
tandtechnische laboratoria in de Achterhoek. Voor tandtechnische
werkzaamheden moest men naar Deventer of naar Arnhem. De
nieuwe Lochemse vestiging was voor veel tandartsen in de regio
een uitkomst. Velen lieten hun werk bij Smithuis vervaardigen.
De zaak breidde zich snel uit, wat resulteerde in het aannemen van personeel. Zelfs in de oorlogsjaren
groeide het bedrijf verder. In november 1942 kwam schrijver dezes in dienst van de firma Smithuis,
waar een leerling werd gevraagd. Door de oorlogsomstandigheden was het niet meer mogelijk om een
ambachtsschool in Zutphen of Hengelo (O) te bezoeken. Het viel niet mee om als knaap van 13 jaar
lange dagen te maken. Er bestond nog een 9-urige werkdag en ook op zaterdag werd er gewerkt, tot 1
uur. Het werk was niet gemakkelijk, maar ik leerde snel. Er waren vier mensen in dienst. Na nog geen
jaar was er zoveel werk, dat er vijf man personeel bij kwam, mensen niet alleen uit Lochem, maar ook
uit Hengelo (O) en Haaksbergen. In een groot deel van de Achterhoek had Smithuis tandartsen als klant.
Het versturen van de werkstukken ging deels met de post en verder bracht en haalde de heer Smithuis
het werk zelf op met de motor, een Ariel.
In de oorlogsjaren werd er nog veel rubber gebruikt voor het maken van de protheses. Een intensief werk,
waar veel tijd in ging zitten. Het vulcaniseren (een proces waarbij zuurstof en zwavel werden toegevoegd
aan rubber, waardoor deze stijver werd) moest heel secuur gebeuren, want de ketels (drie stuks) konden
accurate 2e tandtechnicus
18
Interieur van het laboratorium
aan de Zuiderwal, 1938. Links
staat een verhittingsoven,
daarnaast een slingerapparaat,
een lasapparaat en een
porseleinoven. Daarachter staan
tandenkastjes.
Brieven Tandteehn. L»b F G. Smithuis. LOCHEM
Advertentie uit De Telegraaf, 10 maart 1961
Land van Lochem 2014 nr. 2
