veroordeeld tot zes dagen eenzame opsluiting, plus tot betaling van de kosten van de rechtszitting: drie
gulden en 65 cent.
Rijntje terug in Den Haag
Rijntje had hierna blijkbaar genoeg van het leven in Brabant. Begin 1864 liet ze zich met haar dochter
in Vught uitschrijven en gaf aan naar 's Hertogenbosch te zullen gaan. Ze gingen echter naar Den Haag.
Hendrik Willem Emmerik ging niet mee. Lang zijn moeder en dochter in Den Haag niet samen gebleven.
Maria zocht haar eigen weg. Mogelijk konden moeder en dochter niet meer met elkaar overweg. Ruzie?
Wie weet? Maria trouwde 1871 in Amsterdam, met de vermelding, dat haar moeder geen toestemming
had gegeven voor het huwelijk. De verstandhouding tussen dochter en moeder was dus blijkbaar niet goed
meer. Op het huwelijk was wel een Isaac Biljardt, kleinzoon van de vader van Rijntje, aanwezig. Maria
overleed al vrij snel na haar huwelijk. Mogelijk bij de geboorte van haar kind. Haar partner vinden we
in 1876 tenminste bij zijn tweede huwelijk terug als weduwnaar van Maria Cornelia Hendrika Aalberts.
Rijntje had dus al haar kinderen overleefd.
Ze woonde de laatste jaren van haar leven aan het Lamgroen in Den Haag, een niet echt fijne buurt.
Nog altijd als wafelbakster. De laatste jaren van haar leven, vanaf 1882 tot aan haar overlijden op 29
meert 1886, woonde haar 13-jarige achterneefje Gerrit Jan Biljardt bij haar. Was deze kleinzoon van
haar jongste broer Gerrit Jan door de familie naar Den Haag gestuurd om tante de laatste jaren van
haar leven bij te staan? Dan was de familie haar blijkbaar niet vergeten en hielp haar toen ze niet meer
zonder hun steun kon. Zoals Rijntje dat had gedaan, toen haar zuster Geertrui haar hulp nodig had.
De jaargetijden in het leven van Rijntje Biljardt
Lizet Kruyff heeft bij de indeling van haar boek Rijntjes keukengeheimen heel fraai en terecht gebruik
gemaakt van de vier seizoenen. Niet alleen de recepten zijn ingedeeld naar de jaargetijden, maar ook
Rijntjes leven. Ze begint met Rijntjes lentetijd: haar waarschijnlijk onbevangen jeugdtijd in Lochem;
gevolgd door de zomertijd van haar leven (haar glorietijd): het koken voor welgestelde families, haar
huwelijk, de geboorte van haar kinderen, het verschijnen van haar kookboekje, haar tijd als zelfstandig
ondernemer; maar dan volgt haar herfsttijd: het overlijden van haar beschermheer PA. Brugmans, de
kwakkelende economie, die haar mogelijk heeft genekt voor wat betreft haar kookaffaire in Den Haag,
de daaropvolgende mislukking in Amsterdam, de scheiding van Jan Aalberts, de 'vlucht' naar Brabant;
om te eindigen met Rijntjes wintertijd: haar veroordeling, de terugkeer naar Den Haag naar een leven
in armoede en van de bedeling en tenslotte haar overlijden aldaar. Zou er familie uit Lochem op haar
begrafenis zijn geweest? We weten het niet. Haar laatste steun, haar neefje Gerrit Jan, blijkt uiteindelijk
naar Lochem te zijn teruggekeerd. Hij is daar net als de meeste van zijn mannelijke familieleden tim
merman geworden, is er getrouwd en heeft er kinderen gekregen. Rijntje is lang vergeten geweest, maar
Lizet Kruyff heeft haar met haar boek weer enigszins tot 'leven gewekt'. Het boek staat volop in de
belangstelling en velen zullen, mogelijk onbedoeld, Rijntjes levensverhaal bij het lezen van het kookboek,
want dat is het toch voornamelijk, meekrijgen.
Op de volgende pagina ziet u een bladzijde uit het oorspronkelijke boekje met "Podding"-recepten en
een pagina uit het boek Rijntjes keukengeheimen met het recept voor de visworst. Wij denken bij worst
niet direct aan vis, maar ik kan u vertellen, dat de visworst, die bij de presentatie van het boek in de
keukenkelder aan de Herengracht in Amsterdam aan de bezoekers uitgedeeld werd, heerlijk was.
25
Bronnen:
Regionaal Archief Zutphen: - Oud Archief Lochem (1001)
- Oud Rechtelijk Archief Lochem (1102)
- Archief Hervormde gemeente Lochem (1047)
- Archief Gemeente Lochem (1002)
- Bevolkingsregisters 1813, 1829, 1839, 1840, 1841-1850
- Notarieel Archief (notariële akten Lochem)
Gelders Archief (via internet): gegevens over personen
Brabants Historisch Informatie Centrum (via internet): Bevolkingsregister Heeze
Koninklijke Bibliotheek (via internet): Oude kranten (advertenties Rijntjes koksaffaire)
Haags Gemeentearchief (via internet: bevolkingregister, huwelijksregister, overlijdensregister
Kadastrale Atlas Gelderland 1832 Lochem-Laren-Verwolde
Familysearch.org (genealogisch programma)
Genealogie in de Achterhoek - www.Genealogischdomein.nl
Rijntjes Keukengeheimen, door Lizet Kruyff en Judith Baehner
Rijntje Biljardt, de doorveeljarige ondervinding geleerde keukenmeid (2e druk)
Nederlandsch Biografisch Woordenboek: P.A. Brugmans
Land van Lochem 2013 nr. 2
