AMPSEN
Ten Noorden van Lochem, vlak bij het voormalige raadhuis van Laren,
ligt achter een grote weide het kasteel Ampsen.
Evenals bij Oolde waren er vroeger twee kastelen, te weten Oud-Ampsen
en Nieuw-Ampsen, die ook hier op korte afstand van elkaar gelegen
zijn.
De naam Amsen of Ampsen komt al vroeg voor; in 1105 Ulricus de
Amsene en dertien jaar later Othelmus de Amsnon, maar het is niet
zeker of zij iets met het latere kasteel te maken hebben. Meer zeker
heid bestaat er bij Arnoldus de Ampsen, die in 1302 genoemd wordt
en Jacobus Ampsonii in 1312 en Lambertus de Amsen in 1336. Daarna
komen Gerardus, Andries en Lubbert. De namen worden nogal eens
verschillend geschreven.
In het leenregister wordt als eerste genoemd Wolter, de zoon van Helmich
en hij wordt in 1379 met het goed beleend. Wanneer hij omstreeks 1405
kinderloos komt te overlijden, gaat het goed naar zijn broer Hendrik,
die dan beleend wordt met Alden-Ampsen, zodat er toen ook al
een Nieuwen-Ampsen moet hebben bestaan. Waarschijnlijk was
hij al eigenaar van laatstgenoemd goed en heeft er een broederdeling
plaatsgehad toen hun vader overleed. In ieder geval, Hendrik verenigde
beide goederen weer, en maakte in 1392 een verdeling van zijn goede
ren tussen zijn drie zoons Helmich, Seyne en Johan. Van deze verde
ling is overigens niets terecht gekomen, daar zij allen voor hun vader
overleden. Zodoende werd hun zuster Bertha van Ampsen eigenares,
maar aangezien die uit haar beide huwelijken geen kinderen had,
viel het goed aan de dochters van haar broer Seyne, Mija en Griete,
waarvan alleen eerstgenoemde van belang voor Ampsen is. Zij trad
in het huwelijk met Derck van Keppel van de Cloese, die in 1430 met
Ampsen beleend werd.
Met de dood van Johan van Keppel in 1546 kwam een einde aan het
"Keppel"-tijdperk. Zijn dochter Anna was in 1539 gehuwd met Johan
Nagell en hun nageslacht zal hier in mannelijke lijn blijven tot 1928, wan
neer Assueer Jacob baron van Nagell overlijdt. Maar voor het zover is,
heeft Ampsen nog heel wat moeten ondergaan.
In de Spaanse tijd, in 1605 of mogelijk al in 1582, werden beide huizen
Ampsen verwoest door de Spanjaarden. Gerrit Jan van Nagell moet
het huidige huis in de eerste helft van de zeventiende eeuw hebben
laten bouwen. Heeft hij hiervoor een geheel nieuwe plek gezocht?
We weten het niet. Bij de plek waar eens Ouden-Ampsen stond, vin
den we nu een boerderij met die naam en een gedeeltelijk omgracht
kasteeleiland, maar tussen deze boerderij en het huidige kasteel
vinden we de boerderij Nieuwen-Ampsen.
Omstreeks 1760 werd het kasteel door het echtpaar Van Nagell le
Leu de Willhem ingrijpend verbouwd. Het was toen een L-vormig
gebouw met een traptoren in de hoek. Die toren verdween en een
zandstenen ingangspartij, bekroond met de wapens van het echtpaar
werd aangebracht. Aan de rechterzijde verrees een vleugel, zodat een
U-vorm ontstond. De gracht om het huis werd gedempt. Het torentje aan
de rechterzijde, een copie van de oude traptoren, werd eerst in 1935
gebouwd.
Via de graven Van Lynden van Sandenburg vererfde Ampsen op de
huidige eigenaar, Jhr.Mr. Rudolph Everhard Willem van Weede. Het
kasteel is in gebruik als kantoor.
Bron: Harenberg, Jan (tekst), Thomassen, Joop (tekeningen), Eens bolwerk
van de adel. Kastelen en landhuizen in de Achterhoek en Liemers, [1999],
Canaletto/Repro Holland, Alphen aan de Rijn, ISBN 90 6469 748 5.
Land van Lochem 2012 nr. 3 13
